Politiegeweld tegen zwarten in de VS: de slachtoffers
Het ministerie van Justitie in Amerika komt met een rapport over de politie in het plaatsje Ferguson, in de staat Missouri. Een paar conclusies zijn al uitgelekt: en die zijn bijzonder kritisch. Maar het is niet de eerste spraakmakende zaak. Dit is een overzicht van de slachtoffers.
In Ferguson braken in augustus 2014 hevige rellen uit nadat een blanke politieagent een ongewapende zwarte man, Michael Brown, had dood geschoten. Volgens het rapport had de overwegend blanke politie het actief op de overwegend zwarte bevolking van het stadje voorzien, door hen extra vaak aan te houden en te beboeten om de gemeentekas te spekken. Dat zorgde voor een sfeer van wantrouwen en groeiende agressie, die uiteindelijk na de dood van Brown tot uitbarsting kwam.
Het was niet de eerste en niet de laatste keer dat Amerikanen diep verontwaardigd waren over politiegeweld tegenover de zwarte bevolking. Een overzicht van de meest spraakmakende zaken van de afgelopen tijd:
Trayvon Martin
Trayvon Martin, 17 jaar oud, wordt doodgeschoten op 26 februari 2012. Hij logeert die avond bij zijn vader en diens verloofde in het plaatsje Sanford in Florida. Aan het begin van de avond gaat hij naar de buurtsuper voor een flesje sap en een zak snoep. Daar wordt hij gespot door George Zimmerman, een vrijwillige buurtwacht die op de uitkijk is naar een inbreker die de laatste tijd veel heeft toegeslagen. Zimmerman belt de politie omdat hij vindt dat Martin zich verdacht gedraagt. De politie zegt Zimmerman niet zelf achter de jongen aan te gaan, maar dat doet hij toch. Het komt tot een gevecht tussen Zimmerman en Martin, waarbij George Zimmerman de ongewapende Trayvon Martin in de borst schiet.
ZIE OOK: Obama over racisme: Ik had Trayvon Martin kunnen zijn
In de weken daarna volgt protest op protest tegen de dood van Martin. Een veel gebruikt symbool daarbij is de capuchontrui, omdat Martin die droeg terwijl hij werd doodgeschoten. Duizenden mensen lopen mee met marsen, miljoenen mensen ondertekenen een petitie om Zimmerman te vervolgen voor zijn daad. Dat gebeurt halverwege 2013 ook, maar Zimmerman wordt van elke verdenking vrijgesproken.
Eric Garner
De 43-jarige Eric Garner heeft op 17 juli 2014 net bemiddeld bij een ruzie op straat op Staten Island bij New York, als de politie hem benadert. Ze beschuldigen hem ervan illegaal sigaretten te hebben verkocht, een aanklacht die hij al vaker te horen heeft gekregen. Garner ontkent dat hij iets fout heeft gedaan en gaat met de agenten in discussie, terwijl een vriend van hem het gebeuren filmt. Als hij zich blijft verzetten, werkt een van de agenten, Daniel Pantaleo, hem tegen de grond en neemt hem in een houdgreep rond zijn hals. Garner zegt elf keer achter elkaar dat hij niet kan ademhalen voordat hij buiten bewustzijn raakt. Een ambulance arriveert een paar minuten later, maar omdat ze denken dat hij nog ademhaalt, proberen ze hem niet te reanimeren. Een uur later overlijdt Garner in het ziekenhuis. Sectie wijst uit dat hij gestikt is door de houdgreep.
ZIE OOK: Woedende betogers: 'I can't breathe! I can't breathe!'
De dood van Garner, die vader was van zes kinderen, leidt tot veel protest. Activist en dominee Al Sharpton organiseert een aantal vreedzame marsen ter ere van Garner waar duizenden mensen aan deelnemen. Maar de demonstraties worden nog veel groter als een speciale jury in december besluit dat agent Pantaleo niet vervolgd hoeft te worden. In verschillende Amerikaanse steden worden vreedzame protesten georganiseerd. Maar er wordt ook met geweld geprotesteerd: op 20 december schiet een man twee New Yorkse agenten dood, naar eigen zeggen om de dood van Garner en Michael Brown te wreken. Daarna pleegt hij zelfmoord.
John Crawford III
De 22-jarige John Crawford III loopt op 5 augustus 2014 in een supermarkt in de stad Dayton, in Ohio. Bij het winkelen pakt hij ook een speelgoed-geweer en loopt er mee verder om zijn andere boodschappen te doen. Iemand belt de politie omdat ze denken dat Crawford een echt geweer bij zich draagt. Een getuige verklaart dat hij het ook op andere klanten richt, maar trekt die verklaring later weer in. Twee agenten, onder wie Sean Williams, komen af op de melding. Volgens de agent beveelt hij Crawford meerdere malen om het geweer te laten vallen, voordat hij zelf het vuur opent en Crawford met twee schoten doodschiet. Op bewakingsbeeld van de winkel is te zien dat Crawford op dat moment aan het bellen is op zijn mobiel. Ook is niet te zien dat de agenten hem waarschuwen.
De openbaar aanklager bepaalt later dat Williams en zijn collega niet hoeven voor te komen. Wel gaan er stemmen op om speelgoed-wapens te verbieden die er te realistisch uit zien.
Michael Brown
Michael Brown is de jongen die in Ferguson werd doodgeschoten, wat tot rellen leidde en waar nu het rapport over uitkomt. Vier dagen na de dood van Crawford, op 9 augustus, berooft de 18-jarige Brown samen met een vriend een buurtwinkel. Ze stelen sigaren en duwen de winkelbediende. Politieagent Darren Wilson komt op een melding van de beroving af en herkent Brown als een van de verdachten. Hij rijdt de twee klem en er ontstaat een gevecht, waarbij Brown zou hebben geprobeerd het wapen van Wilson te pakken. Daarbij gaat het pistool af, en Brown slaat op de vlucht, met Wilson op z’n hielen. Hoe het daarna verloopt is niet helemaal zeker. Brown draait zich naar Wilson toe, mogelijk om hem aan te vallen, mogelijk om zich over te geven. De agent voelt zich in ieder geval bedreigd en schiet. Hij lost in totaal 12 schoten, waarvan de laatste het dodelijk schot is. Brown is, net als Trayvon Martin, ongewapend.
ZIE OOK: Moeder Michael Brown: Ongelofelijk zware tijd
Dat is de aanleiding voor heftige rellen. Maar de spanningen in Ferguson zijn er al veel langer. De politie en het gemeentepersoneel is voornamelijk blank, terwijl de meerderheid van de bevolking zwart is. De rellen houden een week aan, er wordt geplunderd en gevochten. De politie grijpt keihard in, volgens velen met geen enkel oog voor de oorzaak van het ongenoegen. Uiteindelijk weet de gouverneur van de staat Missouri de gemoederen tot bedaren te brengen. Daarna volgen er nog wekenlang vreedzame protesten, ook ver buiten Ferguson.
Tamir Rice
Op 22 november 2014 is de 12-jarige Tamir Rice in een parkje in de stad Cleveland in Ohio. Hij zit op een schommel en heeft een nep-pistool bij zich. Een omstander belt erover met de politie, maar geeft wel aan dat het om een ‘jongere’ gaat, en dat het waarschijnlijk een neppistool betreft. Twee agenten komen ter plaatse. Een van hen, Timothy Loehmann, denkt te zien dat Rice naar zijn broekband grijpt, waar het pistool zich zou bevinden. Binnen enkele seconden nadat ze gearriveerd zijn, schiet Loehmann Rice met twee schoten neer. Ze laten hem gewond liggen tot er twee andere agenten arriveren, die een ambulance bellen. Rice sterft in het ziekenhuis.
ZIE OOK: Video: jongetje met neppistool zonder pardon gedood
De protesten na het incident blijven beperkt, mede doordat de familie van Tamir Rice mensen oproepen rustig te blijven en vooral geen geweld te gebruiken tegen de politie. Het onderzoek naar de twee agenten loopt nog.
'Africa'
De meest recente controversiële politie-actie gebeurt op 1 maart in Los Angeles. In een van de armste buurten van de stad komen agenten af op een melding van een ruzie. Daar treffen ze 'Africa', een dakloze immigrant met een verleden van geestesziekte en drugsgebruik. Zijn echte naam is niet bekend of (nog) niet bekend gemaakt. 'Africa' zou een andere dakloze lastig hebben gevallen, en ook tegenover de agenten gedraagt hij zich agressief en onberekenbaar. Verschillende omstanders filmen wat er dan gebeurt: zes agenten proberen 'Africa' te overmeesteren. Ze proberen hem te taseren, maar dat lukt niet of heeft geen effect. Mogelijk probeert hij dan een wapen van een van de agenten af te pakken. Op dat moment lost een agent vier schoten en doodt 'Africa'. Die ligt op dat moment op de grond, een van de redenen waarom veel mensen twijfelen of hij wel echt een bedreiging vormde voor de politie.
ZIE OOK: Politie Los Angeles schiet dakloze dood
Ook deze zaak leidt tot grote verontwaardiging bij omstanders, mensenrechten organisaties en op sociale media. Dat heeft natuurlijk ook te maken met bovenstaande gevallen; het vertrouwen in het rechtmatig handelen van de politie, met name in de benadering van zwarte mannen, is bij veel Amerikanen tot een absoluut dieptepunt gedaald. De precieze toedracht van de dood van 'Africa' wordt nog onderzocht, het hoofd van de politie van Los Angeles spreekt van een 'extreme tragedie'.