Wordt de corona-recessie net zo erg als na 2008 (of erger)?
Nederland gaat een recessie tegemoet. Maar hoe erg wordt die crisis? De kans is aanzienlijk dat de economie meer gaat krimpen dan in 2009. Maar er zijn ook lichtpuntjes.
Het Centraal Planbureau Bureau (CPB) draait er niet omheen vandaag: Nederland krijgt hoe dan ook te maken met een recessie als gevolg van de coronacrisis.
Het CPB heeft een viertal scenario's gemaakt om een hele voorzichtige inschatting te maken van de economische klappen die we kunnen verwachten, afhankelijk van hoe lang de coronamaatregelen (zoals thuiswerken en niet naar de kroeg) nog gaan duren. Zo zien die scenario's eruit:
Scenario 1: Korte maar harde klap, daarna snel weer groei
In het meest optimistische scenario gaat het CPB er vanuit dat de regels rond contactbeperking (of social distancing) in totaal drie maanden duren. Events, horeca en de toerismesector hebben daar flink last van.
In dit scenario krimpt de economie met 1,2 procent. Die krimp zit 'm vooral in het eerste halfjaar, daarna trekt het alweer bij. Door de tijdelijke noodmaatmaatregelen van het kabinet vallen de klappen mee; er hoeven weinig mensen ontslagen te worden. In 2021 groeien we alweer met 3,5 procent.
De werkloosheid stijgt in dit scenario wel iets. Die komt uit op 4,5 procent in 2021. Die staat nu op een laag niveau: 2,9 procent.
Scenario 2: Grotere klap, daarna groei
Het kan ook zo zijn dat we niet drie maar zes maanden met de social distancing-regels zitten. Dan worden de klappen al harder. Niet alleen de dienstensector, ook de industrie krijgt het zwaar. De productie stokt op sommige plekken, waardoor sommige fabrieken niet voldoende onderdelen hebben om hun producten te maken.
De economie krimpt in 2020 met 5 procent. En klimt in 2021 weer op naar een groei van 3,8 procent.
Dat heeft ook effect op de arbeidsmarkt: sommige tijdelijke contracten worden niet verlengd en jonge mensen die net zijn afgestudeerd vinden lastiger een baan. Zo'n 5,3 procent komt in 2021 werkloos thuis te zitten.
Scenario 3: Een hele harde klap, veel werkloosheid, daarna wat herstel
Maar in die zes maanden tijd kunnen de problemen ook overslaan op de financiële sector, omdat veel mensen hun leningen niet meer af kunnen betalen. De problemen worden dan groter. De huizenprijzen dalen flink. Bedrijven kunnen lastiger aan kredieten komen die ze zo hard nodig hebben.
De economie krimpt in dit scenario enorm: met 7,7 procent. Dat is een hele grote klap. In 2021 groeien we wel weer, maar met 2 procent.
Veel bedrijven moeten in dit scenario mensen ontslaan. De werkloosheid loopt in 2021 op tot 8,4 procent.
Scenario 4: Diepe crisis, herstel duurt lang
Als de contactmaatregelen niet zes maanden maar een jaar duren, dan houdt ook de economische ellende langer aan. Anderhalf jaar lang om precies te zijn. De financiële sector zit in nog grotere problemen: sommige instellingen moeten gered worden. Ook buitenlandse overheden komen in de problemen, en daar hebben wij indirect last van.
In dit zwartste scenario krimpt de Nederlandse economie in 2020 met 7,3 procent; een iets kleinere krimp dan het vorige scenario, omdat bedrijven zich hebben voorbereid op een langere slechte periode. Maar de krimp houdt langer aan. In 2021 komt daar nog een jaar van 2,7 procent krimp bij.
Veel mensen krijgen op het werk een slechtnieuwsgesprek: in dat jaar komt 9,4 procent werkloos thuis te zitten.
Drie scenario's erger dan 2009
Hoe verhouden die scenario's zich nou tot de crisis die we tien jaar geleden hadden? Laten we maar met het slechte nieuws beginnen: in drie van de vier scenario's voorziet het CPB een grotere krimp dan in 2009. Toen kromp de economie met 3,7 procent. Daarna hadden we twee jaren van bescheiden groei, vervolgens zakte we naar twee jaren van krimp, maar die krimp was lang niet zo groot als in 2009.
De werkloosheid liep in 2009 op naar 4,8 procent. En daarna steeg het aantal werklozen verder tot 8 procent in 2014. In scenario 3 en 4 van het CPB zit je al op zo'n cijfer in korte tijd.
Veel verschillen met de vorige crisis
"Het grote verschil met de vorige crisis is de abrupte stop", zegt hoofdeconoom bij ING Marieke Blom. Nu hebben sommige bedrijven, in de horeca of de evenementbranche bijvoorbeeld, plots (bijna) geen inkomsten meer. "In 2009 was het meer een gelijkmatige neergang. De diepte van de val is nu dus sterker en sneller dan in 2009."
Maar, en dat is het goede nieuws, het vangnet is ook groter. Blom: "De beleidsreactie is een stuk sterker. Zowel vanuit de Europese Centrale Bank, als vanuit het rijk. Overheden hebben echt het gevoel: we moeten hier nu op reageren."
Van economie naar banken?
De crisis die begon in 2008 had bovendien zijn oorspring in de financiële sector en sloeg over naar de reële economie. Bij deze coronacrisis is het nog maar de vraag of er ook banken in de problemen gaan komen. Dat is in twee scenario's van het CPB niet het geval.
Sinds de laatste recessie hebben we bovendien allerlei mechanismes klaargezet voor het geval het ooit weer misgaat in de financiële sector. Dat moet nu klappen opvangen als de crisis inderdaad overslaat naar banken.
Kabinetsbeleid gaat deel werkloosheid voorkomen
Ook de werkloosheidscijfers vallen Blom nog mee. "In het derde scenario zijn er gemiddeld 300.000 extra werklozen in 2020. Terwijl we weten dat de branches die zwaar geraakt zijn zo’n 1,5 miljoen werknemers hebben. Het CPB gaat er vanuit dat een flink deel van de werkgevers gebruik gaat maken van de overheidsregeling." In dat geval worden er dus een hoop ontslagen voorkomen.
In principe is de conclusie: "Hoe langer het duurt en hoe heftiger de maatregelen, hoe groter de impact", zegt Blom. Vooralsnog is de klap hard, maar kan het daarna ook snel weer beter worden. Terwijl de vorige crisis zich heel lang voortsleepte.
Blom: "Wat heb je liever: een keiharde stomp in je maag of dat iemand je arm lange tijd steeds iets verder omdraait? Vergeleken met toen is de oorzaak anders, en dus kan het sneller opveren."