Coronaregeling NOW geplaagd door kinderziektes: kritiek groeit
Bijna 90.000 bedrijven hebben zich al gemeld voor loonsubsidie via de Noodmaatregel Overbrugging voor Behoud van Werkgelegenheid (NOW), maar met alle aanmeldingen groeit ook de kritiek. Uit werkgeverskringen komt het signaal dat de regeling niet voor alle bedrijven goed functioneert en in plaats van banen beschermt, soms juist zorgt voor het ontslag van werknemers.
Met de NOW neemt de overheid sinds twee weken een fors deel van de loonsom over van bedrijven die hun omzet door corona in rook zien opgaan. Het doel: zoveel mogelijk banen behouden.
Sommige bedrijven grijpen mis
Voor veel bedrijven werkt de regeling uitstekend, maar bijvoorbeeld seizoensgebonden bedrijven zoals strandtenten en hoveniers komen er volgens Hans Biesheuvel, voorzitter van Ondernemend Nederland (ONL), een lobby-organisatie voor ondernemers, bekaaid vanaf bij de regeling.
De NOW gebruikt als peilmoment de loonsom, het bedrag dat de werkgever betaalt aan salarissen en premies, in januari 2020. Op basis daarvan wordt de loonsubsidie verstrekt. Voor bedrijven die pas vanaf de lente beginnen te draaien pakt dat negatief uit. Zij hebben vaak minder mensen in dienst in januari dan in maart of april.
Met andere woorden: voor het personeel dat ze in deze maanden in dienst hebben, of zouden willen hebben, kunnen ze dus geen of amper subsidie krijgen.
Te veel omzet, geen omzet, verkeerde omzet
Maar de regeling wringt voor sommige ondernemers op meer plekken. Wie toch werknemers ontslaat in de periode dat er een beroep wordt gedaan op de NOW, wordt gekort op de loonsubsidie die zij ontvangen. Die korting is fors: werkgevers die iemand ontslagen hebben terwijl dat niet mocht, moeten de loonsubsidie voor die werknemer 1,5 keer terugbetalen.
Volgens Biesheuvel zorgt dat er juist voor dat bedrijven de regeling liever links laten liggen en hun personeel laten gaan.
En sommige bedrijven hebben wel wat omzet hebben gedraaid in de eerste weken van maart. "Dan pakt de NOW ongunstig uit", zegt Biesheuvel. De bedrijven in kwestie, zoals kroegen, krijgen veel minder compensatie. Er wordt namelijk gekeken naar de gemiddelde omzet van de maanden maart, april en mei. Als je begin maart nog flink omzet maakte, dat trekt dat het gemiddelde flink omhoog en de subsidie dus omlaag.
Datzelfde geldt voor splinternieuwe bedrijven, die helemaal nog geen omzet of loonsom hadden in januari of november 2019, of voor startups, die vaak weinig omzet draaien en ook niet met dalende omzetten te maken hebben.
Bedrijven gaan rekenen
"Al dat soort bedrijven gaan rekenen", zegt Biesheuvel. "Ze gaan uit van een aankomende recessie. De NOW is mooi, maar loonkosten zijn maar een deel van de kosten. Het is ook niet binnen drie maanden voorbij, en wanneer we gaan opstarten, gaan we ook niet direct naar het oude normaal. Dus dan wordt er afscheid genomen van personeel, want dan ben je in één keer van vaste kosten af."
Ontslag is uitgesloten
Wie voor zijn medewerkers NOW ontvangt, mag medewerkers met een contract niet ontslaan om bedrijfseconomische redenen. Het hele idee van de maatregel is namelijk om werkgelegenheid te behouden, en mensen uit de ww te houden.
Toch is ook duidelijk dat werkgevers afscheid nemen van freelancers, mensen met een tijdelijk contract en andere mensen in de flexibele schil. Het is ook toegestaan om tijdelijke contracten niet te verlengen.
Evert Verhulp, hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), begrijpt die bedrijven wel. "Ik vind de regeling sympathiek, maar weet niet of de NOW volledig doet waar het voor bedoeld is. Op 1 juni eindigt de regeling en veel ondernemers kunnen niet overzien of ze dan weer dezelfde kosten kunnen maken als voor 1 maart", zegt Verhulp.
"Als je failliet bent, ben je ook geen goed werkgever voor je mensen."
"Als je dan al je mensen in dienst houdt, ben je een goed werkgever. Maar misschien ben je ook wel bijna failliet, als je toch een deel van de loonkosten moet lappen maar dat niet kan. En als je failliet bent, ben je geen goede werkgever. Wel goed voor de mensen die je tijdelijk in dienst had, maar die had je juist in tijdelijke dienst om dit soort klappen op te vangen", legt Verhulp uit.
Het voorschot is lastig
De NOW neemt 90 procent van de salarissen over, tot een maximumbedrag van 9500 euro per persoon per maand, als 100 procent van de omzet wegvalt. Dat is inclusief vakantiegeld en pensioen. Werkgevers hoeven dan nog maar 10 procent van de loonsom te betalen. Valt 50 procent van de omzet weg, dan vergoedt de staat 45 procent van de loonsom.
Er is wel een ander probleem voor ondernemers: 80 procent van de loonsom die ze vergoed krijgen wordt in drie maandelijkse termijnen uitgekeerd. De overgebleven 20 procent volgt na de nacalculatie. Uiteindelijk komt dat erop neer dat ondernemers die 100 procent van de omzet mislopen en 90 procent NOW ontvangen, in maart, april en mei wel 28 procent van de loonsom zelf moeten ophoesten.
Ondernemers in problemen
Dat is veel geld. Die 28 procent van de loonsom komt nog naast eventuele huur van het pand, leasecontracten en andere vaste kosten. Als er niets binnenkomt, tikt dat flink aan.
Dat kan problemen opleveren voor ondernemers die hun volledige omzet zien wegvallen. Het is haast onmogelijk om gerekend over drie maanden voordeliger uit te komen door mensen te ontslaan, maar op de korte termijn levert het wel een daling van de vaste kosten op.
En dus zijn er toch ondernemers die liever zelf kunnen bepalen of ze personeel kunnen ontslaan in de komende roerige maanden, en daarom toch besluiten om geen gebruik te maken van de NOW. Onder meer Hans Biesheuvel van ONL pleitte daarom voor een lagere boete op ontslag.
Het liefst zouden sommige belangenclubs, zoals ONL en VNO-NCW zien dat er geen nadelige gevolgen kleven aan het ontslaan van personeel, ook als er voor dat personeel loonsubsidie wordt gegeven door het ministerie. Of ze willen dat de NOW 100 procent van de loonsom overneemt, zoals de Stichting van de Arbeid, een samenwerkingsverband tussen de werkgevers en werknemers, bepleitte.
'You can't have your cake and eat it'
Maar dat gaat te ver, zegt Bas Derhaag, arbeidsrechtadvocaat bij samenwerkingsverband Source: "Het ontslaan van werknemers gaat in tegen de strekking van de regeling. Wat verschillende werkgeversorganisaties willen, het ophogen van de NOW, het soepeler maken van de ontslagboete, dat is niet in lijn met het plan om banen te behouden", zegt Derhaag.
"You can't have your cake and eat it, zeggen ze dan. Werkgevers willen nu allebei; hulp van de overheid en mensen kunnen ontslaan", vervolgt Derhaag. "Dat kan niet. Ik denk dat de regeling erg sympathiek is opgezet, maar we moeten accepteren dat hij niet iedere onderneming gaat redden en ook niet iedere baan", zegt de advocaat.
Regeling voor ondernemers nog niet volmaakt, erkent minister Koolmees
Hakken en spaanders ruimen
Daarbij moet opgemerkt worden dat de regeling in anderhalve week tijd met stoom en kokend water is opgetuigd. "Dat is reteknap voor de overheid", zegt hoogleraar Verhulp. Maar dat betekent ook dat er nog gaten in de regeling zitten en dat niet iedereen er voldoende van profiteert. "Je ziet het gebeuren, en je weet ook niets beters op het moment."
"Ik ben blij dat de regeling voor heel veel bedrijven wel werkt en vind het knap dat dat lukt", zegt Hans Biesheuvel. "Maar ik vind ook dat we voor specifieke groepen, zoals startups of seizoensbedrijven, de voorwaarden zo moeten maken dat ook zij er iets aan hebben.
De NOW is een tijdelijke maatregel. Dat zorgt aan de ene kant voor ruimte voor het kabinet om, als deze drie maanden voorbij zijn, een verder verbeterde maatregel in het leven te roepen. Aan de andere kant worden er geen garanties gegeven, en is het voor ondernemers ook onzeker of ze na juni op enige steun bij de loonkosten kunnen rekenen.