Hommeles op de arbeidsmarkt: einde werkloosheidsgroei niet in zicht

Door de coronacrisis stijgt het aantal WW-uitkeringen in fors. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en uitkeringsinstantie UWV blijkt bovendien dat de werkloosheid vorige maand van 2,9 procent naar 3,4 procent groeide.

Nooit eerder schoot dat cijfer zo hard omhoog. Vooral jongeren zijn de klos, maar de werkloosheid nam toe in alle sectoren en onder alle leeftijdsgroepen.

Gestopt met zoeken

En dat cijfer legt nog niet eens de echte problemen bloot, zegt Marcel Klok, macro-econoom bij ING.

Mensen die hun baan kwijt zijn, zijn gestopt met zoeken naar werk. "Omdat ze denken dat die zoektocht kansloos is", zegt hij. Dat betekent ook dat iemand niet meetelt in de werkloosheidscijfers omdat daar alleen werkzoekenden in mee worden genomen. Daarom is de schade waarschijnlijk groter dan nu is gemeten.

Klok leest de huidige situatie op de arbeidsmarkt beter af aan de ontwikkeling van de werkgelegenheid, en meer specifiek het aantal werkenden binnen de beroepsbevolking.

"Dat aantal is in één maand met 160.000 duizend mensen gedaald", zegt hij. "Zo'n sterke daling hebben we sinds begin van de metingen nog niet gezien."

Er is wat aan de hand

Een snelle berekening van iedereen die recent uit die beroepsbevolking is verdwenen, leert volgens de econoom dat de werkloosheid al in de buurt van de 4,5 procent moet liggen. "Er is dus echt al veel aan de hand op de arbeidsmarkt, zegt Klok. Tijdens andere economische crises daalde de werkgelegenheid een stuk minder abrupt.

Ook in mei en juni gelden er nog allerlei beperkende maatregelen door corona. Het ligt daarom voor de hand dat de werkloosheid verder oploopt, zegt hij. "Hoeveel dit precies is, is op dit moment lastig te zeggen. De situatie is uniek en lijkt niet op voorgaande recessies."

Behoorlijke tik

Die mening deelt Rob Witjes, hoofd arbeidsmarktinformatie bij het UWV. "We zien dat de arbeidsmarkt een behoorlijke tik heeft gekregen", zegt hij.

Voorspellen wat er in de toekomst gaat gebeuren is volgens hem heel lastig. "Dit is een atypische crisis met een andere oorzaak dan anders."

De snelheid waarmee mensen hun baan hebben verloren leert volgens Witjes dat het op dit moment vooral flexibele krachten en mensen met een tijdelijk contract zijn die hun baan verliezen. Ook de komende maanden zullen we dat nog terugzien in de WW-cijfers, zegt hij.

Klappen in verschillende sectoren

Het UWV ziet dat de klappen vooral vallen in sectoren zoals de zakelijke dienstverlening, horeca, cultuur en luchtvaart. Sectoren zoals de horeca en de evenementenbranche leunen op een relatief groot aandeel van flexibele contracten.

Maar ook andere sectoren moeten rekening houden met het verlies van banen, waaronder de metaalindustrie en retailbedrijven. Een derde van de Nederlandse werknemers werkt volgens het UWV in een sector waar het risico op banenverlies groot is. Het gaat in totaal om 2,4 miljoen mensen.

Grote stroom nog niet te zien

De vraag is wanneer we een grotere stroom van ontslagen gaan zien, met ook vaste contracten. "Die zien we nu nog niet", zegt Witjes. Hij denkt dat de werkloosheid verder zal oplopen, maar er is nog geen sprake van leegloop. De ontslagsluizen staan nog niet open. "Zo makkelijk gaat het niet."

Het nieuwe miljardenpakket aan steunmaatregelen dat het kabinet vorige week aankondigde, biedt zeker enig soelaas, denkt Witjes. Zelfs nu de ontslagboete onder de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) verdwijnt.

Eerder kregen bedrijven die steun aanvroegen onder deze regel een boete als zij mensen ontsloegen. Dat is nu niet meer zo. De angst bestaat dat daarmee meer ontslagen volgen. "Als het water bedrijven aan de lippen staan, dan moeten ze uiteraard harde keuzes maken", zegt Witjes daarover.

NOW is geen vrijbrief

Maar de NOW is volgens hem geen vrijbrief voor ontslag. Er moeten nog steeds economische redenen zijn en de transitievergoeding die daar tegenover staat kan onvoordelig uitpakken. Daarbij komen we volgens Witjes uit een periode van krapte op de arbeidsmarkt en worstelen veel bedrijven met de vraag of ze iemand straks niet gewoon weer nodig hebben.

Door de uitbraak van het coronavirus is een recessie in elk geval onafwendbaar voor de Nederlandse economie, zo voorspelt het Centraal Planbureau (CPB). In het beste geval krimpt de economie met 1,2 procent en loopt de werkloosheid beperkt op.

Crisis raakt iedereen

In het slechtste scenario is er een krimp van 7,7 procent en groeit de werkloosheid naar 9,4 procent. Dat zou meer dan een verdubbeling betekenen. In dat geval gaat het CPB ervan uit dat de economie pas weer over een jaar herstelt.

"Deze crisis is mondiaal. Het raakt iedereen en we weten niet waar het eindigt", zegt Witjes. "Er zitten veel mensen in de rats."