CPB-baas: bedrijven moeten gaan reorganiseren, personeel elders nodig

Het economisch herstel is ingezet en de cijferaars van het CPB verwachten dat het doorzet. Dit jaar groeit de economie met bijna 4 procent, volgend jaar met nog eens een ruime 3 procent.

Toch zijn er ook sectoren die het nog steeds moeilijk hebben, zoals de reisbranche en de cultuur- en evenementensector.

De sectoren die het nu heel moeilijk hebben krijgen straks te maken met het aflopen van de noodsteun, na het derde kwartaal. Is dat een goede zaak?

"Dat is onvermijdelijk. De steun is heel effectief geweest en tegelijkertijd zien we dat het aantal faillissementen historisch laag is geweest het afgelopen jaar en dat veel bedrijven op dit moment zitten te springen om personeel."

"Dat betekent dat je een keer moet stoppen met die steun, zodat de economie zich ook weer kan aanpassen. Zodat mensen die werken in die sectoren (die hard getroffen zijn, red.) aan de slag kunnen in sectoren of bij bedrijven waar ze nu actief mensen zoeken."

Want de noodsteun die nu gegeven wordt houdt hen op plekken waar ze eigenlijk niet nodig zijn?

"Ja, voor een deel wel. Voor een deel heeft de arbeidsmarkt zich al aangepast. Met name de flexibele schil, mensen met tijdelijke contracten, zijn al op andere plekken gaan werken. Maar er is toch nog een deel van de mensen met een vast contract die, dankzij de NOW-regeling, doorbetaald minder werkt, of zelfs helemaal thuis zit."

Goede zaak dus dat die steun afloopt, want dan vallen er bedrijven om en komen er mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt?

"Dat klinkt misschien een beetje cru."

Maar zo is het wel...

"Wat we nu zien is dat er in sommige sectoren mensen echt thuis zitten, omdat die steun afhankelijk is van het aantal mensen dat een bedrijf in dienst houdt."

"Een bedrijf hoeft niet per se om te vallen, maar het kan ook zijn dat een deel van het personeel ergens anders gaat werken, omdat het bedrijf zal moeten reorganiseren. Dat hebben we in sommige sectoren ook wel gezien: de luchtvaart, de reisbranche, de horeca. Maar daar is nog wel onbenut arbeidspotentieel."

Voor die noodsteun heeft de overheid enorm veel geld uitgegeven. Wat gaan we straks met die schuld doen?

"We zien dat de overheidsschuld is opgelopen met zo'n tien procent van het bbp. Dat zijn enorme bedragen, het gaat om 80 miljard euro. En tegelijkertijd zien wij geen probleem op dit moment met de betalingen op die schuld. Die schuld is gewoon houdbaar."

"Sterker nog, in internationaal en Europees perspectief is die relatief laag. En we verwachten ook dat met het economisch herstel die schuld als vanzelf gaat dalen. Tenminste, ten opzichte van het bbp. Dus die betaalbaarheid van de schuld is zeker de komende jaren geen probleem."

Lagere staatsschuld zonder af te betalen

Binnen de eurozone (de landen in de Europese Unie waar je met de euro kunt betalen) geldt een aantal afspraken over begrotingsbeleid. Zo schrijven de begrotingsregels voor dat de staatsschuld van een lidstaat niet boven de 60 procent van het bruto binnenlands product mag liggen. 

Als je schuld uitdrukt in een percentage van het bruto binnenlands product - zeg maar de totale omvang van de economie van een land - kan de staatsschuld afnemen zonder dat er daadwerkelijk wordt afgelost, als de economie maar harder groeit dan de schuld. 

Een rekenvoorbeeld: stel, het bbp van Nederland in 2020 was 100 euro. En de staatsschuld was 60 euro. Dan is de staatsschuld als percentage van het bbp 60 procent.

In 2021 groeit het bbp met 10 euro, naar 110 euro. Maar de schuld blijft hetzelfde: 60 euro. Dat is ruim 55 procent van het bbp. Niks afbetaald, maar de schuld daalt. 

Als vanzelf gaat de staatsschuld dalen, zegt u. Dus een nieuwe kabinet hoeft daar niet eens meer iets aan te doen dus?

"Nee, we zien inderdaad dat als je een aantal jaren vooruit kijkt, dat die schuld naar niveaus daalt die onder de 55 procent liggen. Dus dat is nog steeds ruim binnen de marges van de criteria van de eurozone."

"En dat betekent dus dat je vanuit dien hoofde niet iets extra's zou moeten doen. We hebben ook altijd gezegd: je zou niet extra moeten bezuinigen de komende jaren. Het is natuurlijk iets anders of je dan ook heel veel extra geld zou willen uitgeven. Daar is misschien ook weer reden tot enige voorzichtigheid."

Want dat we de noodsteun konden geven op de manier waarop we 'm gegeven hebben had natuurlijk ook te maken met dat we een mooie buffer hadden. De staatsschuld blijft onder, maar wel in de buurt, van de 60 procent.

"Ja, de Nederlandse economie kwam heel goed deze crisis in. En die kwam helemaal van buiten, niet uit de economie zelf. We hadden een hele lage schuld. En ons bedrijfsleven stond er ook goed voor.: 

"Dat zie je dan ook terug op dit moment, dat door die buffers het herstel ook krachtig kan zijn. Terwijl, bij de vorige crisis van 2008 en 2009 sleepten we die gevolgen veel langer met ons mee."

Is de arbeidsmarkt dan het voornaamste punt waar een nieuw kabinet mee aan de slag moet?

"Er zijn een aantal grote dossiers, maar de arbeidsmarkt is er zeker een van. Ook de tweedeling daar; het verschil tussen mensen met een flexibel en een vast contract. Dat hebben we ook gezien tijdens de crisis, want die klap is eigenlijk volledig opgevangen door mensen met een tijdelijk contract en zelfstandigen. Daar zijn de gevolgen met name terechtgekomen."

"We zullen nog meer moeten doen om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt toch op die arbeidsmarkt te krijgen. En zullen we moeten kijken om in sommige sectoren mensen meer uren te laten werken, ik denk aan het onderwijs en de zorg. Daarnaast zijn er ook dossiers als het woningtekort en klimaatproblematiek. Er is echt nog veel te doen de komende jaren."