De rente stijgt: goed voor spaargeld en pensioen, slecht voor hypotheek en leningen
De rente is aan het stijgen. En dat zal de komende maanden waarschijnlijk doorzetten. Centrale banken gaan de belangrijkste rentetarieven verhogen en het massaal opkopen van schulden verminderen, zo is de verwachting, om daarmee de torenhoge inflatie te beteugelen. En dat is even wennen. Wie gaat dat allemaal merken?
"De afgelopen jaren hebben we de rente alleen maar zien dalen. Dat is nu voorbij. Iedereen kijkt omhoog", zegt analist Corné van Zeijl.
Sigrid Kaag en de schatkist
Wie de rentegrafiek zeker in de gaten zal houden, is onze kersverse minister van Financiën Sigrid Kaag. Waar haar voorganger Wopke Hoekstra jarenlang geld toe kreeg op elke nieuwe staatslening die hij uitgaf (de rente was lange tijd -0,5 procent, negatief dus), geldt voor Kaag weer gewoon het ouderwetse principe 'geld lenen kost geld'. Als Nederland vandaag een lening aangaat met een looptijd van tien jaar, dan betalen we 0,4 procent rente.
En dat rentepercentage zal verder stijgen, verwachten analisten. Als de Europese Centrale Bank (ECB) zijn belangrijkste rentetarieven verhoogt, heeft dat namelijk ook invloed op de rente op overheidsleningen. Bovendien kan de ECB ook zijn opkoopprogramma gaan terugschroeven. Nu koopt de ECB nog voor miljarden per maand aan overheidsobligaties op. Als ze daarmee stoppen of gaan minderen, betekent dat dus minder vraag naar die obligaties. Waardoor Nederland meer rente zal moeten gaan betalen.
En dat op het moment dat het kabinet Rutte IV op het punt staat om juist extreem veel geld te gaan lenen. Het kabinet gaat allemaal potten vullen: een stikstoffonds van 25 miljard euro, een klimaatfonds van 35 miljard en een groeifonds van 20 miljard. Allemaal geld dat moet worden geleend.
Toch vinden analisten dat Kaag niet wakker hoeft te liggen. "Ik verwacht dat de rente zeker zal stijgen tot boven de 1 procent, maar dat is nog steeds heel goed te doen. Daar hoef je niet in paniek over te raken", zegt Van Zeijl. Historisch gezien is 1 procent nog steeds extreem laag. In 2008 was de rente die Nederland moest betalen bijvoorbeeld nog bijna 5 procent.
Huizenbezitters- en kopers
Ook de hypotheekrente is aan het stijgen. Hypotheekverstrekkers verhoogden de rentes de afgelopen week met tienden van procenten. En dat scheelt best veel geld. Stel je koopt een huis van 400.000 euro. Een rentestijging van 0,1 procentpunt zorgt ervoor dat je maandelijks bruto 33 euro extra betaalt.
Toch geldt ook hier: ja, de rente stijgt, maar is nog steeds extreem laag. Bovendien zullen de meeste huizenbezitters weinig merken van de stijgende rente, omdat ze de rente voor tien, twintig of soms wel dertig jaar hebben vastgezet.
Spaarders
Een stijgende rente is goed nieuws voor mensen met spaargeld. Nu is het voor hen nog belabberd gesteld. Banken geven meestal een schamele 0,01 procent rente over spaartegoeden (ofwel: niks) en over bedragen boven de 100.000 euro moet je geld betalen. Wat als de ECB zijn rente verhoogt? "Dat heeft meteen invloed op de spaarrente", zegt Van Zeijl.
Grote spaarders zullen dat als eerste merken. Als banken geen negatieve rente meer aan de ECB hoeven te betalen om geld te stallen, dan zullen banken dat ook niet meer in rekening brengen bij de klant. Van Zeijl verwacht dan ook dat de negatieve rente op spaartegoeden boven de ton als eerste wordt geschrapt. Toch hoeven kleinere spaarders volgens hem nog niet te rekenen op hogere spaarrentes: "Op dat spaargeld verliezen banken nog steeds geld."
Pensionado's
Ook pensioenfondsen kijken verlekkerd naar de stijgende rentegrafiek. Voor het berekenen van pensioenreserves is de rente namelijk heel belangrijk. Is de rente laag, dan dalen ook de dekkingsgraden. In het ergste geval moeten pensioenfondsen de uitkeringen dan verlagen.
Pensioenfondsen en de rente
Pensioenfondsen berekenen wat ze nodig hebben om iedereen over - zeg - 20 jaar zijn pensioen te kunnen geven. Daarvoor rekenen ze terug hoeveel geld ze daar nu voor in kas moeten hebben. Als de rente laag is, groeit dat bedrag minder snel aan over de jaren, en moet je dus meer in kas hebben (hogere premies) of minder uitkeren (pensioenen verlagen).
Als de rente hoog is, kun je volstaan met een lager bedrag in kas, wetende dat het vanzelf meer wordt door de jaren heen.
Dat dreigde de afgelopen jaren. Maar dat gevaar lijkt geweken. Stijgt de rente, dan stijgt ook de dekkingsgraad. En dan mogen pensioenfondsen zelfs weer hun pensioenuitkeringen verhogen. Dat is op het eerste gezicht dus goed nieuws. Toch zullen de eventuele verhogingen de inflatie niet kunnen bijhouden, waardoor gepensioneerden er per saldo alsnog op achteruit gaan.
Beleggers en bedrijven
Voor aandelenkoersen zijn stijgende rentes slecht nieuws. Beleggers verplaatsen hun geld deels naar obligaties, waar ze hogere rentes ontvangen. Aandelen gaan dus in de verkoop, met lagere koersen tot gevolg. Vooral de koersen van technologiefondsen zijn vatbaar voor stijgende rentes.
De waarde van techbedrijven zit 'm vaak in de winsten die ze in de toekomst gaan behalen. Bij een hogere rente pakt die berekening slechter uit, en valt de huidige bedrijfswaarde lager uit.
Voor banken is een stijgende rente dan weer goed nieuws, omdat er bij hoge rentes meer marge is te maken, dan bij lage rentes. Van belang is ook hoeveel schulden een bedrijf heeft. Loopt een lening af, dan moet die meestal worden verlengd met een hogere rente. Toch ziet analist Jos Versteeg nu nog geen bedrijven die daar acuut last van gaan krijgen. "De winsten zijn nog op een hoog niveau, dus dat kunnen bedrijven nog wel aan."