Kan Shell de omslag van fossiel naar groen maken?
Donderdag maakt Shell in een strategie-update bekend hoe het wil bereiken dat het in 2050 zelf geen CO2 meer uitstoot. Het Deense energiebedrijf Ørsted vond zichzelf al opnieuw uit en richt zich nu vrijwel helemaal op duurzame energie. Kan Shell ook zo’n transformatie doormaken?
"Het is lastig voor Shell om die draai naar duurzaam te maken, want het dna van Shell is fossiel", zegt Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde aan Erasmus Universiteit Rotterdam.
Van alle investeringen van Shell gaat nu nog zo’n driekwart naar olie en gas. Milieuorganisatie Milieudefensie denkt dat Shell voorlopig vooral een 'fossiel' bedrijf blijft. Het denkt dat Shell in de komende jaren meer CO2 zal gaan uitstoten.
'Fossiele reus kan het'
"Maar als er één fossiele reus is die de duurzame omslag kan maken, dan is het Shell", zegt Rotmans.
Dat denkt hij onder meer omdat Shell volgens hem de kennis en expertise in huis heeft en het meest van alle oliemaatschappijen onder druk staat om te verduurzamen. Bovendien neemt van binnenuit de druk toe om te vergroenen, aldus Rotmans.
Ook Ad van Wijk, hoogleraar Future Energy Systems aan de TU Delft, ziet kansen voor Shell.
"Zeker als je windparken verder op zee bouwt en die windenergie gebruikt om daar waterstof te maken, dan is een partij als Shell bij uitstek geschikt om daarbij een rol te spelen. Ze kennen dit soort grootschalige projecten."
'Shell moet wel'
Shell móet slagen in de ommezwaai, denkt Rotmans: "Anders heeft het geen bestaansrecht meer." Hij maakt de vergelijking met de Nederlandse kolencentrales, die in 2030 dicht moeten en Rotmans denkt dat met raffinaderijen hetzelfde zal gebeuren.
"Onderschat nooit hoe groot de invloed van de publieke opinie is. In 2050 zijn raffinaderijen echt dicht. Als je dan geen alternatieven hebt, dan heb je een probleem."
Beleggers huiveriger
De druk komt ook van beleggers, denkt Rotmans. Die zullen minder snel geld steken in oliebedrijven. Zo wil het ambtenarenpensioenfonds ABP, het grootste van Nederland, de CO2-uitstoot in de aandelenportefeuillle met 40 procent verminderen.
Verder wijst Rotmans op de lage olieprijs vorig voorjaar, toen de prijs voor Amerikaanse olie zelfs even negatief was: "Dan daalt de waarde van je bedrijf razendsnel."
De olieprijs ligt nu weer rond de 60 dollar (50 euro) per vat, hoe hoger de olieprijs, hoe gunstiger voor olieconcerns, maar 'een olieprijs van 100 dollar zie ik niet meer terugkomen', zegt aandelenanalist Jos Versteeg van InsingerGilissen.
'Lastig, want Shell is groot'
Een bedrijf dat al de omslag naar duurzaam heeft gemaakt is het Deense Ørsted. Het bedrijf heette eerst Dong, wat een afkorting is van Danish Oil and Natural Gas. Dat geeft aan dat het vooral gericht was op fossiele brandstoffen. Inmiddels heeft het de activiteiten in olie en gas verkocht en is het actief met onder meer windparken en zonne-energie.
Shell is moeilijk te vergelijken met Ørsted, vindt Rotmans. Ørsted is namelijk kleiner en flexibeler en het was al begonnen met windenergie toen het transformeerde naar duurzaam, zegt hij.
Dat Shell veel groter is, maakt het lastig om ook belangen in fossiele energie te verkopen, verwacht Rotmans. "Als je tegelijkertijd met andere grote spelers wilt verkopen, aan wie doe je dat dan?"
"Mogelijk moet Shell verkopen voor een lagere prijs dan waarvoor raffinaderijen en chemische fabrieken op de balans staan, dan heb je voor de beurs een slecht verhaal", voegt Van Wijk daaraan toe.
Shell zat in eerder wel in wind- en zonne-energie, maar daar zijn ze in 2009 uitgestapt. "Vanwege die kardinale blunder moeten ze nu versneld omschakelen", zegt Rotmans.
Elektriciteit en waterstof
Hoe ziet die omschakeling eruit? "Elektriciteit en waterstof zijn de toekomst, maar wel in een combinatie", zegt Van Wijk. Personenauto’s kunnen volgens hem prima op elektriciteit rijden, maar als er veel energie nodig is, zoals bij vrachtwagens, dan worden de batterijen te zwaar en dan is waterstof beter, denkt hij.
Voor vliegtuigen geldt hetzelfde, verwacht Van Wijk. Airbus werkt bijvoorbeeld aan toestellen op waterstof, maar Airbus denkt pas in 2035 de eerste modellen te produceren.
Ook voor de industrie is waterstof de toekomst, denkt Van Wijk. "In bijvoorbeeld de chemie heb je hoge temperaturen nodig en dat haal je met waterstof beter dan met elektriciteit", zegt hij.
Daarnaast is het een belangrijke duurzame grondstof voor de chemische industrie en de staalindustrie, legt Van Wijk uit. De haven van Rotterdam wil in 2050 emissieloos zijn.
Zonne-energie voor waterstof
Waterstof maak je door water te splitsen in waterstof en zuurstof. Pas als de energie die je daarbij gebruikt duurzaam is opgewekt, heb je 'groene' waterstof. "Het helpt dat windparken nu zonder subsidie kunnen worden gebouwd", zegt Van Wijk. Shell maakte vorig jaar bekend in een project in Groningen te stappen om groene waterstof te maken door windenergie te gebruiken.
"Omdat 60 tot 80 procent van de prijs van groene waterstof wordt bepaald door de elektriciteitsprijs kan het ook lonen om gebruik te maken van de lage kostprijs van zonne-energie in bijvoorbeeld Noord-Afrika. De waterstof die je daar dan maakt, kun je per schip of met pijpleidingen transporteren. Daarbij kun je deels gebruik maken van bestaande leidingen voor aardgas", aldus Van Wijk.
'Overheid moet subsidiëren'
"De productie van groene waterstof moet enorm worden opgeschaald, in de beginfase is dat duur en het is heel moeilijk om dat in tien jaar voor elkaar te krijgen", aldus Rotmans.
"De overheid zal groene waterstof een tijdlang moeten subsidiëren. Maar ook Shell zal hier vele miljarden in moeten investeren de komende tien jaar", zegt Rotmans.