Schikking ING in witwaszaak hing aan zijden draadje: 'Jullie spelen met vuur'

Dat blijkt uit interne stukken van het Openbaar Ministerie die openbaar zijn gemaakt. Uit de honderden e-mails blijkt wat er vooraf ging aan de schikking die uiteindelijk in september 2018 werd getroffen.

ING moest 775 miljoen euro overmaken aan de staat omdat het jarenlang de controle op witwassen niet op orde had. Criminele klanten hadden daardoor vrij spel om de staat te tillen. 

Begin 2017 al vindt er een gesprek plaats tussen toenmalig hoofdofficier van justitie Marianne Bloos en Ralph Hamers, die toen nog de baas bij ING was. In dat gesprek doet Bloos uit de doeken waarom het OM ING op de korrel heeft.

In het verslag van die bijeenkomst lijkt Hamers precies te zeggen wat het OM wil. "ING wil graag samenwerken als een trotse Nederlandse Leeuw… Dit alles wat ik gehoord heb past niet in onze normen en waarden." Maar uit de acties van ING op dat moment komt bij justitie een ander beeld naar boven.

See you in court

ING beriep zich op juridische mogelijkheden om bepaalde documenten niet te delen (verschoningsrecht), en dat schoot in het verkeerde keelgat. "Zoals ik nu deze verschillende notities over het afgeleide verschoningsrecht lees, dan zie ik ING op zitting", beet Bloos Hamers toe. Een dreigement: meewerken of het wordt een rechtszaak.

Daarop belooft de bank beter mee te gaan werken, om tot een schikking te komen. Maar echt vlotten wil het niet. In mei van 2017 schrijft het OM dat 'we gaan dagvaarden als er geen duidelijk voortgang is'.

Daarna lijkt het allemaal wat beter te gaan. ING erkent schuld en belooft verbeteringen. Maar op dat moment is nog volstrekt onduidelijk hoe hoog de prijs gaat zijn die ING moet gaan betalen.

Maandenlang wordt er vervolgens onderzoek gedaan, er worden sommetjes gemaakt en bij het OM wordt naarstig overlegd onder welke voorwaarden er geschikt kan worden en wie daarvoor allemaal toestemming moeten geven.

Geen blanco cheque

Maar in mei van 2018 dreigt alles toch nog mis te lopen. Inmiddels heeft het OM laten weten aan ING aan wat voor soort bedrag er gedacht moet worden, en bij ING lijkt alles vast te slaan, tot frustratie van de aanklagers. Officier van justitie Frans de Neree tot Babberich uit zijn frustratie in een gesprek met de advocaat van ING.

In een mail aan iemand anders over dit gesprek schrijft hij de advocaat te kennen gegeven te hebben dat de communicatie niet goed verliep. "We begrijpen dat ze wat tijd nodig hebben, maar zij moeten begrijpen dat ze geen blanco cheque hebben gekregen op dat vlak."

ING-advocaat Biemond gaf volgens het gespreksverslag aan dat men bij ING het een 'fors voorstel' vond en dat ze er goed over na moesten denken. "Ik heb op mijn beurt aangegeven dat ze met vuur spelen", schrijft De Neree tot Babberich. "Ik heb letterlijk tegen Biemond gezegd: er zijn meer dan genoeg mensen aan OM-zijde die naar zitting willen."

Meer tijd

Een dag later belt directielid Steven van Rijswijk, die in 2020 promoveerde tot ceo van ING, met iemand van het Landelijk Parket, om uit te leggen waarom de bank wat meer tijd nodig heeft.

Die uitleg wordt geaccepteerd, maar er volgt meteen een waarschuwing: "Tegelijkertijd gemeld dat als ze deze tijd benutten om onderhandelingen te openen buiten de genoemde kaders ze dan nu beter direct kunnen stoppen", schrijft een onbekende medewerker van het Landelijk Parket.

In de hoogste kringen van ING bleek ook nog niet iedereen ervan overtuigd dat het OM echt door kon bijten. "Hij (Van Rijswijk, red.) vroeg aan mij wie nu eigenlijk bij het OM er over gaat, wie is 'eigenaar van de zaak'? Proefde dat kennelijk iemand bij de Raad van Bestuur had geroepen: 'Dat kan die [naam weggelakt] nu allemaal wel roepen, maar wie is dat in godsnaam?'"

De justitieambtenaar zei Van Rijswijk daarna volledig mandaat te hebben, zowel om door te pakken onder de huidige voorwaarden als om te dagvaarden. En weer lag het dreigement van de rechtsgang expliciet op tafel.

Ze zijn zich kapot geschrokken

Daarna gaat het allemaal wat vlotter, zo lijkt het. Er wordt intensief overlegd, vooral over het feitenrelaas. Daarin wordt beschreven wat ING allemaal misdaan heeft, en het geldt als publieke onderbouwing voor de boete.

Maar bij ING blijkt nog niet iedereen ervan overtuigd dat de feiten zo'n hoge boete rechtvaardigen. "Ze zijn zich kapot geschrokken van het bedrag, nodige moeite om dat binnen de bank te koppelen aan ernst van de feiten", schrijft de ambtenaar in een mail op 8 juni, na een nieuw gesprek met Van Rijswijk.

In de weken die volgen draagt ING onder andere lijstjes van bankenboetes aan, waaruit moet blijken dat het schikkingsvoorstel van het OM wel heel fors is. Maar het mag niet baten. Uit de stukken blijkt nergens dat het bedrag substantieel gewijzigd wordt onder druk van de bank. Een ingewijde bevestigt dat ook aan RTL Z.

Op 19 juli 2018 geeft ING te kennen in principe akkoord te zijn, hoewel hier en daar nog wat vragen open staan. Vervolgens moet vooral de logistieke puzzel gelegd worden. Zo moet de minister nog akkoord geven, die dan net met vakantie is. Maar ook moet ING op eieren lopen: zij zijn namelijk verplicht om zulke grote schikkingen te melden aan hun aandeelhouders, als ze definitief zijn.

Geld binnen

Uiteindelijk worden alle plooien gladgestreken. Op 3 september komt de bevestiging binnen dat minister Sander Dekker akkoord is met de schikking van 775 miljoen euro. Een dag later mailt de advocaat van ING naar het OM: "Als het goed is, is het bedrag nu zichtbaar op de OM-rekening."

"Is binnen ja", is het korte antwoord.

In een reactie laat ING het volgende weten:

"De transactie in 2018 was de uitkomst van een zorgvuldig en indringend proces, waarbij – zoals uit de stukken blijkt - ook bij ING continue directe betrokkenheid van het hoogste bestuursniveau was.

ING heeft in persberichten en jaarverslagen steeds over het onderzoek bericht op basis van de stand van zaken op dat moment, waarbij ook nadrukkelijk de onzekerheden over de uitkomst zijn benoemd.

Wij richten ons nu op het verder verbeteren en uitvoeren van onze poortwachtersfunctie (het buitenhouden van criminelen uit het financiële systeem, red), nadrukkelijk ook in samenwerking met andere partijen in de continue uitdaging van de strijd tegen financieel economische criminaliteit."