Harold Goddijn: investeren in mensen sleutel tot economische weerbaarheid

Dat de overheid veel waarde hecht aan het midden- en kleinbedrijf (mkb) blijkt wel uit de samenstelling van Nederlands Comité voor Ondernemerschap, waarvan Harold Goddijn (TomTom) de voorzitter is. In het Comité zien we onder andere de namen van Koningin Máxima en prof. Barbara Baarsma van de Rabobank.

In zijn kamer met uitzicht op het Amsterdamse IJ, waar cruiseschepen langzaam voorbijglijden, licht hij het Jaarbericht Staat van het MKB toe. In dit jaarbericht analyseert en duidt het Comité de cijfers van het CBS over ondernemen in Nederland. Korte samenvatting: het gaat goed met het mkb in Nederland. Maar de groei van arbeidsproductiviteit neemt af. En dat is reden tot zorg.

Ruggengraat

Goddijn zegt dat we het belang van het mkb voor de Nederlandse economie en maatschappij niet moeten onderschatten. “Als het niet goed gaat met het mkb, heeft dat onmiddellijk weerslag op de welvaart en het welzijn van Nederland.” Volgens hem is het cliché van het mkb als ruggengraat van de Nederlandse samenleving “volkomen waar”. “Het is belangrijk om dat op het netvlies te hebben.”

Hoewel we op dit moment bijna tegen een volledige werkgelegenheid aanzitten met een extreem lage werkloosheid, gaat het niet goed met de arbeidsproductiviteit, zegt Goddijn. Jarenlang heeft het mkb kunnen profiteren van een stijging. Nu vlakt de groei van die arbeidsproductiviteit af en dat is volgens hem een verontrustende ontwikkeling: “We moeten er niet vanuit gaan dat onze economische groei alsmaar door zal blijven gaan.”

Impact grote techbedrijven

De toenemende concentratie van grote buitenlandse techbedrijven gaat grote gevolgen hebben voor de winstgevendheid van het mkb, voorspelt hij. “Het digitale leven van onze burgers vindt plaats op platformen die buiten onze landsgrenzen worden gerund. Door de grote concentratie van macht raken we die grip kwijt. Dat heeft impact.” Daarnaast wijst hij naar China dat aan de andere kant van de deur loopt te rammelen. Goddijn: “We moeten er natuurlijk voor blijven zorgen dat we een interessant arbeidsaanbod houden en op een plezierige manier ons geld blijven verdienen.”

Investeren in leven lang leren

Om te voorkomen dat Europa en Nederland vervallen tot tweederangs economieën die aan de leiband van de VS en China lopen, roept Goddijn het bedrijfsleven en de overheid op om veel meer te investeren in human capital. Een goed opgeleide beroepsbevolking die zich snel aanpast aan veranderende omstandigheden, is volgens hem de sleutel tot weerbaarheid. De overheid moet meer gaan investeren in onderwijs. Het onderwijs zelf moet veel beter samen gaan werken met het bedrijfsleven om de aansluiting te verbeteren. En er moeten fiscale prikkels worden gegeven. “Veel ondernemers zijn bang om mensen in dienst te nemen. Dat moet veel flexibeler. Hoe en wat is verder aan de politiek.”

Vliegwiel van de groei

Goddijn vindt ook dat bedrijven meer moeten investeren in het vernieuwen van de managementvaardigheden. Ze moeten een heldere visie ontwikkelen. Die moeten ze ook uitdragen. En ze moeten een omgeving ontwikkelen waarbij werknemers in de gelegenheid worden gesteld om doorlopend te leren. “Ondernemers moeten de angst om te investeren in mensen overwinnen. Niet bang zijn; wat als ze daarna weglopen? Die cultuur moet verschuiven.” Het doel van het investeren in mensen en het verbeteren van de ontwikkelingskansen is het vergroten van de arbeidsproductiviteit. Dat is volgens Goddijn simpel gezegd, maar blijkt ingewikkeld in de praktijk. Bart van Nol, een groeicoach die ook bij het gesprek zit, bevestigt dit vanuit zijn praktijk. “Slechts vijf tot tien procent van alle bedrijven in Nederland groeit door naar een hogere grootteklasse. Veel bedrijven hikken aan tegen de stap naar groei. Wil je het vliegwiel van de productiviteit aanzwengelen, dan is groei essentieel. Groei zorgt ervoor dat er meer onderaan de streep overblijft om te investeren in mensen, middelen, productontwikkeling, diensten en digitalisering.”

Hoopgevende initiatieven

Goddijn vindt het hoopgevend dat er bedrijven en instellingen zijn die de link tussen educatie en bedrijfsleven leggen. Hij noemt het voorbeeld van ASML, dat volop investeert in kennisoverdracht. In Den Bosch timmert de data-opleiding JADS aan de weg door actief de samenwerking met het mkb te zoeken. Tata Steel investeert via een bedrijfsschool in mensen. Hij heeft er echter wel begrip voor dat dit soort samenwerking voor bedrijven in het mkb soms moeilijker te realiseren is: “We zien regionale vormen van samenwerking, waar opleidingen en bedrijven elkaar vinden om enige schaal te creëren.” Hij roept bedrijven ook op om naar veel meer verschillende vormen van kennisoverdracht te kijken: “Vroeger moesten we stampen. Nu kun je hoogwaardige filmpjes van een kwartier maken die mensen even in de trein bekijken. Het leren is veranderd. Er kan nu zo veel meer.”

Morgen alles anders

De essentie, zegt Goddijn, is dat we niet voor lief moeten nemen dat alles zo doorgaat zoals we gewend zijn. De enige zekerheid is dat morgen er anders uitziet dan vandaag. Dat verandering de continue factor is en dat we een modus moeten vinden om ons daaraan aan te passen. “Dat wordt niet eenvoudiger. Maar je kunt er van alles aan doen. Al vereist dat wel een positief-actieve houding. Werkgevers, werknemers, overheid en onderwijs; iedereen moet daaraan meewerken. Niets doen en ontkennen is geen optie.”

Meer weten? Ga naar de sitespecial van het CBS en bekijk daar het Jaarbericht Staat van het MKB met reacties erop: www.staatvanhetmkb.nl/jaarbericht. Of volg het Comité voor Ondernemerschap op twitter: @ComitevoorO.