Farmaceuten trekken alles uit de kast om vaccin te maken: 'Oogkleppen op en gaan'

Grote pharmaconcerns zoals Janssen Vaccines (onderdeel van Johnson & Johnson), Sanofi en Pfizer zijn sinds een paar weken of maanden met iedereen die beschikbaar is het laboratorium ingedoken. Op zoek naar een vaccin tegen het coronavirus. Vaak in samenwerking met een universiteit, onderzoeksinstituut of een ander gespecialiseerd bedrijf.

Het is spannend wie als eerste met het vaccin komt, vertelt Gideon Kersten, wetenschappelijk directeur van Intravacc, een onderzoeksinstituut dat vaccins ontwikkelt en verbetert. "Er wordt al veel gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften over eerste onderzoeksresultaten."

Hoge prijzen

Het van oorsprong Belgische Janssen werkt samen met het Amerikaanse overheidsinstuut Barda. Sanofi trekt op samen met het Amerikaanse biotechbedrijf Translate Bio en Barda. En Pfizer werkt samen met het Duitse BioNtech.

Universiteiten van Londen tot in Shanghai en van Tokio tot in Pittsburgh verplaatsen hun aandacht van andere onderzoeken naar de speurtocht naar een vaccin. En kleinere biotechbedrijven met een specialisatie in vaccins duiken er ook in.

De farmabedrijven die vaak worden bekritiseerd vanwege de hoge prijzen die ze vragen voor gepatenteerde geneesmiddelen hechten veel waarde aan nu snel met een oplossing komen. "Het mes snijdt aan twee kanten voor de bedrijven", vertelt Kersten die met Intravacc in hetzelfde gebouw zit als het RIVM in Bilthoven. 

"Je staat in de schijnwerpers en krijgt er goede PR mee, want je lost er dit grote probleem mogelijk mee op. En er ligt een grote markt open."

Miljardeninvestering

Bij Janssen zijn in het onderzoekscentrum in Leiden 100 mensen fulltime op zoek naar een vaccin tegen het coronavirus. Dat hebben ze nog niet gevonden. Maar toch bouwt het bedrijf in de Verenigde Staten en in Azië al fabrieken om het vaccin straks met 1 miljard stuks per jaar te gaan produceren.

Janssen steekt samen met Barda 1 miljard dollar in de snelle ontwikkeling en productie van het medicijn. Ze zijn ervan overtuigd snel met iets te komen. "We hebben vorige week een kandidaat-vaccin gekozen", zegt public affairs manager Eliane Lauwers van Janssen. "Dat gaan we vanaf september testen bij mensen. Er kan als dat goed gaat in het eerste kwartaal van 2021 een vaccin beschikbaar zijn."

Koplopers

Er zijn echter andere bedrijven die al een stapje verder zijn met de ontwikkeling van een vaccin. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO zijn dat er twee. Het Amerikaanse Moderna en het Chinese CanSino Bio. Deze twee doen al eerste testen van het vaccin bij mensen. Maar dat wil nog niet zeggen dat ze het vaccin straks ook als eerste beschikbaar hebben.

Kersten: "Die testen gaan in drie fases. Waarbij eerst op relatief kleine schaal de veiligheid en werkzaamheid worden getest. En tenslotte de bescherming op grote schaal in de praktijk wordt getest. Dat zijn langdurige studies. Het duurt zeker anderhalf tot twee jaar voor er een vaccin is." Daarmee is hij voorzichtiger dan de onderzoekers bij Janssen die over een jaar al zover denken te zijn. 

Platform

Bij Janssen zijn ze nog niet aan testen bij mensen toe maar toch denken ze dat als het nu gekozen kandidaat-vaccin werkt, ze over een jaar de markt op kunnen. "We ontwikkelen het op een platform waarmee we ook andere met vaccins zoals tegen ebola en hiv werken. De techniek is bekend en we hebben al veel data. Dat maakt ons snel." 

Ook de productie van het coronavaccin kan op een vergelijkbare manier als dat van andere vaccins worden ingericht waardoor ook die snel op gang kan komen. "We winnen tijd door parallel aan de ontwikkeling de productiecapaciteit al te bouwen. Maar we nemen daar ook een risico mee."

Prijs

Normaliter rekent een farmaconcern de vaak hoge ontwikkelingskosten zolang het een patent heeft op een medicijn of vaccin door in de prijs. Daardoor zijn sommige medicijnen erg duur. Bij het coronavaccin zal dat niet zo zijn, zo zeggen Kersten en Lauwers.

Lauwers: "Onze intentie is een redelijke prijs. Het vaccin moet voor iedereen te veroorloven zijn. Een normaal vaccin tegen griep kost zo'n 10 tot 15 dollar. Overigens vinden wij dat we altijd een redelijke prijs vragen voor onze producten."

Woekerwinsten

"Van woekerwinsten zal geen sprake zijn", zegt Kersten. "Daar wordt scherp op gelet. Maar de bedrijven moeten de kosten wel terug kunnen verdienen. Er gaat ook veel internationaal overheidsgeld in het onderzoek nu, dus het vaccin wordt zeker betaalbaar. Bedrijven die hier een slaatje uit willen slaan, zullen door publieke druk worden gecorrigeerd."

Hij denkt ook dat een hoge prijs niet nodig is. "De volumes die nodig zijn, zijn groot genoeg. Het virus gaat ook niet snel weg dus dat kun je zien als een economisch voordeel. Het is waarschijnlijk zo besmettelijk dat je moet blijven vaccineren. Het is ook nog de vraag voor hoeveel jaar zo’n vaccin werkt. Al is het streven een vaccin te ontwikkelen dat vele jaren bescherming biedt."

Bouw fabrieken

Met de bouw van twee fabrieken wil Janssen de productie snel op gang brengen maar ook volledig in eigen hand houden. Het bedrijf is niet van plan om een eventueel ontdekt vaccin te delen met andere vaccinproducenten. "Het is ook de snelste manier om het op onze platforms te produceren", zegt Lauwers. Omdat Janssen een specifieke manier van ontwikkelen en produceren heeft, houden ze daar het liefst alles in de hand.

In die fabrieken van Janssen is straks een jaarcapaciteit van 1 miljard vaccins. Dat is niet genoeg om in hoog tempo de hele wereldbevolking te vaccineren. "Wij zullen dan ook alleen maar blij zijn als er concurrerende vaccins beschikbaar komen. Er zijn er heel veel nodig."

Kiezen

Volgens Kersten zou het goed kunnen dat het vaccin in eerste instantie door schaarste toch nog duur wordt. Dan moet er gekozen worden wie als eerste en voor die prijs mag. "Daar moet je dan de meest kwetsbare mee inenten."

Maar hij denkt dat volgende vaccins van andere fabrikanten snel goedkoper zullen worden en er prijsconcurrentie zal ontstaan. "Er is ruimte voor meerdere vaccins op deze markt.  De bedrijven houden elkaar in de gaten en er is ook coördinatie en het delen van kennis door de WHO. En ondertussen is het voor allemaal in de laboratoria oogkleppen op en gaan."