Zzp'er heeft kleinere kans op burn-out, maar gevolgen zijn groot

In 2007 rapporteerde nog 7 procent van de zelfstandig ondernemers burn-outklachten, zoals lichamelijke en geestelijke vermoeidheid, slecht slapen en prikkelbaarheid. Tien jaar later is dat 9 procent. Bij werknemers met een vast contract zijn de klachten meer gestegen, van 11 procent naar 16 procent.

Wie niet ingrijpt, kan in een daadwerkelijke burn-out belanden. Je werk op een normale manier uitvoeren wordt dan voor de meesten zo goed als onmogelijk. Afgelopen jaar werd bij 1,3 procent van de werknemers met een vast contract een burn-out geconstateerd, tegen 0,6 procent van de zelfstandigen. Dat schat TNO in het tweejaarlijkse onderzoek Arbobalans.

Maar betekent dat dan dat een zelfstandig ondernemer ook echt minder kans heeft op een burn-out? Ja en nee. "Bij burn-outs zien we duidelijk twee belangrijke factoren: de werkdruk en de autonomie. Als je hard en veel moet werken, maar je hebt weinig autonomie, dan kan dat veel stress opleveren", zegt Wendela Hooftman, die het onderzoek uitvoerde voor TNO.

Een zelfstandige kan sleutelen aan de eigen werkzaamheden, een werknemer over het algemeen een stuk minder. "Een werknemer die burn-outverschijnselen heeft, zit vast in een baan en kan die moeilijker veranderen. Hij of zij heeft een takenpakket dat uitgevoerd moet worden. Maar daar staat tegenover dat het vaste contract stabiliteit geeft."

'Herstel was onmogelijk, ik kon niets meer' 

Zelfstandigen ervaren een minder hoge werkdruk, werken meer uren en hebben ook meer mogelijkheden om hun werk anders te regelen als er druk ontstaat. En toch lukt dat niet altijd. "Mensen zien jou en je bedrijf als een ding", zegt ondernemer Frans van Leeuwen. "Ze zien dat het bedrijfsmatig goed gaat en denken dat het met jou ook goed gaat. Maar dat klopt niet." 

Van Leeuwen zette een eigen zaak op, werkte jarenlang 70 uur per week. Tot hij helemaal op was. "Ik dacht toen: ik neem wat rust. Maar herstel was onmogelijk, ik kon echt niets meer. Het voelde als een enorme ramp. Ik wilde zo graag, maar ik kon niets”, zegt hij in een interview met RTL Z.

Goed bedrijf, ondernemer opgebrand

Dat ziet Ruud Meulenberg, die ondernemers met burn-outs coacht, dagelijks voorbij komen. "Waar het bij ondernemers vaak mis gaat is dat ze hun bedrijf heel goed voor elkaar hebben, maar zelf volledig opbranden", zegt Meulenberg. "Dat kan komen doordat ze een product, taak of dienst hebben die niet goed bij hun persoonlijkheid past."

In theorie heeft de ondernemer dan autonomie en de ruimte om eigen keuzes te maken. In de praktijk is dat soms lastiger, ziet Meulenberg. "Als je het goed doet als ondernemer en genoeg verdient, zit je ook een beetje vast. Je hebt een goed inkomen en dat geeft veiligheid en zekerheid. Maar op de lange termijn kan dat schadelijk zijn, omdat het ervoor kan zorgen dat je geen andere stappen durft te maken. Ondernemen is juist ook keuzes maken." 

 

'Ik werd wakker in het ziekenhuis' 

Controledwang is een thema bij ondernemers die burn-outklachten krijgen. "Ondernemers zijn meestal enorm bevlogen, maar het gevaar is dat je dan alles zelf wilt controleren. Dat is oerstom", zegt coach Meulenberg.

Hij noemt zijn eigen situatie als voorbeeld. "Ik ben superslecht in administratie, vind het verschrikkelijk. Ik heb dus ook nog nooit een factuur verstuurd, dat besteed ik uit. Zelfde geldt voor marketing: ik weet dat ik daar niet aan moet beginnen." 

Ondernemer Herbert van Hoogdalem werkte jarenlang hard in een sector waar hij het eigenlijk helemaal niet naar zijn zin had. Hij was er goed in, maar haatte het werk. "Ik stortte na 15 jaar compleet in. Het werd zwart voor mijn ogen en ik werd wakker in het ziekenhuis. Ik schaamde me kapot, falen kon niet in mijn hoofd", vertelt hij in een openhartig interview over zijn twee burn-outs.

Vallen zonder vangnet

Als een werknemer in loondienst met een burn-out te maken krijgt, is er een vangnet. De werknemer moet zich melden bij de arbodienst, wordt ziekgemeld en krijgt in bepaalde gevallen ook coaching of een reïntegratietraject.

Als zelfstandig ondernemer is dat vangnet er niet, waardoor ondernemers zichzelf moeten voorbereiden op situaties waarbij een inkomen weg kan vallen. De kosten kunnen flink oplopen, want de gemiddelde duur van een burn-out is een half jaar.

Hoe duur is een burn-out?

Ga je uit van het gemiddelde inkomen van een zzp'er, 34.000 euro, dan kom je uit op 17.000 euro dat dat jaar niet verdiend wordt. Daarnaast moet er in de ziekteperiode wel gewoon geld uitgegeven worden aan vaste lasten zoals de huur. Bij zelfstandigen met personeel gaat het om een gemiddeld inkomen van 56.000 euro, dus gaat het om 28.000 euro die niet verdiend wordt - los van de uitgaven en eventuele kosten voor reïntegratie.

Volgens het CBS heeft amper 20 procent van de zzp'ers een arbeidsongeschiktheidsverzekering. ZZP Nederland schat dat wat hoger in, maar denkt ook dat de helft van de ondernemers niet verzekerd is. Er zijn meerdere mogelijkheden om toch een vangnet te bouwen. Dit zijn de dingen die je als zelfstandig ondernemer kunt doen om toch goed voorbereid te zijn op uitval:

1. Reserve/buffer
   Het is verstandig om een potje aan te leggen waarmee je minimaal een half jaar kan overbruggen. Het bedrag dat in die buffer moet zitten varieert. Er wordt aangeraden om minimaal het halfjaarlijkse bedrag te reserveren dat je ontvangt van je grootste opdrachtgever. Sowieso is het verstandig om uit te rekenen wat je in een half jaar of meer nodig hebt zonder dat je inkomen ontvangt. 

2. Arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV)
   Als zelfstandig ondernemer kun je een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp'ers of zmp'ers afsluiten. Het is mogelijk om zelf te kiezen hoe uitgebreid je verzekerd wilt zijn, hoe lang de eigenrisicoperiode is die je met eigen geld kan overbruggen en hoe lang er uitgekeerd moet worden. De hoogte van de premie kan afhankelijk van je beroep sterk verschillen - en fors oplopen - en het is wijs om eerst goed te controleren of er ook wordt uitgekeerd bij arbeidsongeschiktheid door een burn-out.

3. Broodfonds
   In een broodfonds zit je met een beperkte groep ondernemers. Binnen die groep kan je afspraken maken om elkaar te steunen bij ziekte. Je kan vaak zelf bepalen hoeveel je iedere maand wilt inleggen. Hoe meer je inlegt, hoe meer je zelf ontvangt bij ziekte. Bij een broodfonds is de eerste maand arbeidsongeschiktheid voor eigen risico, daarna kan je maximaal twee jaar schenkingen ontvangen.

4. Bijstandsverlening zelfstandigen
   Als je een eigen bedrijf hebt en in de problemen komt, is het mogelijk om een bijstandsuitkering voor zelfstandigen (bbz) aan te vragen bij de gemeente. Die is bedoeld om het inkomen aan te vullen tot het bijstandsniveau. Er zijn verschillende voorwaarden waaraan moet worden voldaan.

5. Algemene bijstandsuitkering
   Iedereen in Nederland van 18 jaar en ouder heeft recht op bijstand als er niet genoeg inkomen of vermogen is om in het levensonderhoud te voorzien en er geen andere voorziening of uitkering mogelijk is. Er zijn een aantal verplichtingen waar een bijstandsgerechtigde aan moet voldoen, zoals het moeten solliciteren en meewerken op zoek naar nieuw werk.