Wachten met scheiden tot 2020 of toch nog gauw een aanvraag doen?

1. Wat verandert er precies? 

Vanaf 1 januari is de duur van de partneralimentatie de helft van de duur van het huwelijk met een maximum van 5 jaar. Dus 8 jaar huwelijk betekent 4 jaar alimentatie en als je 12 jaar getrouwd was 5 jaar. Dit geldt alleen voor nieuwe gevallen. Partneralimentatie is een uitkering van de ene ex aan de andere ex als een van hen na de scheiding niet genoeg inkomsten heeft om van te leven. Tot 31 december is de maximale duur van de alimentatie nog 12 jaar. Die regel bestaat sinds 1994, voor die tijd was de duur onbeperkt.   

2. Welke uitzonderingen zijn er?

• Bij huwelijken waarbij jonge kinderen in het spel zijn mag de alimentatie maximaal 12 jaar duren, tot het jongste kind 12 jaar oud is. Het idee hierachter is dat de ouder meer tijd krijgt om te werken zodra het jongste kind 12 jaar is.
• Mensen die 50 jaar of ouder zijn en langer dan 15 jaar zijn getrouwd, krijgen maximaal 10 jaar alimentatie. Deze uitzondering op de wet vervalt over 7 jaar. 
• Voor mensen die 10 jaar van hun AOW afzitten en langer dan 15 jaar getrouwd zijn, geldt ook een uitzondering. Wanneer de alimentatie eindigt volgens de hoofdregel dan wordt de betalingsverplichting verlengd totdat iemand AOW ontvangt.
• Daarnaast is er een zogeheten hardheidsclausule. De rechter heeft straks de vrijheid om de duur van de alimentatie te verlengen als iemand echt nog niet op eigen benen kan staan door bijvoorbeeld ziekte of arbeidsongeschiktheid.

3. Waarom is de wet veranderd? 

De Tweede Kamerleden die het initiatief voor de wet hebben genomen, wilden de partneralimentatie eerlijker, simpeler en korter maken, moderner kortom. "Onze alimentatiewetgeving stamt nog uit de tijd dat mannen het geld verdienden en vrouwen thuis voor het huishouden zorgden. Die tijd ligt gelukkig ver achter ons", zei Attje Kuiken (PvdA), een van de bedenkers, hierover. 

Zo'n 30.000 scheidingen per jaar

• Jaarlijkse stranden er zo'n 30.000 huwelijken, dat is ongeveer 37 procent van alle huwelijken
• In 2018 waren er 30.729 scheidingen om precies te zijn
• Scheiden betekent bijna altijd financiële achteruitgang, met een groot verschil tussen mannen en vrouwen
• Mannen kunnen na de scheiding 0,2 procent minder uitgeven, vrouwen maar liefst 25 procent
• Maar slechts in 16,2 procent van de scheidingen heeft de ene ex genoeg inkomen om partneralimentatie aan de ander te kunnen betalen (cijfers uit 2013)
• Er komen jaarlijks dus bijna 6000 alimentatiebetalers bij
• Gemiddeld wordt 980 euro per maand aan alimentatie betaald
• Het meest betaalde bedrag is 600 euro per maand 

Bron: CBS

4. Wanneer betaal of krijg je partneralimentatie? 

Veel mensen denken dat partneralimentatie bij elke scheiding aan de orde is. Dat is niet zo. In de wet die nu nog geldt, staat dat maximaal 12 jaar lang alimentatie gevraagd en betaald kan worden, straks wordt dat dus 5, met uitzonderingen. De hoogte van het bedrag wordt met een ingewikkelde berekening vastgesteld of door het stel in scheiding afgesproken.

Maar in slechts 17 procent van de scheidingen komt het tot betalen. Volgens de ervaren echtscheidingsadvocaat Rob van Coolwijk is partneralimentatie bijna nooit aan de orde als je minder dan 50.000 euro bruto per jaar verdient en redelijke woonlasten hebt. De kinderalimentatie (het bedrag dat je als ouder aan je ex betaalt voor de verzorging en opvoeding van jullie kind) gaat voor. Dus alleen als je na aftrek daarvan nog geld kunt missen - hier zijn ingewikkelde berekeningen voor - moet je partneralimentatie betalen. Ook zijn er natuurlijk mensen die geen alimentatie van hun ex willen ontvangen.

5. Moeten de betalers vaak die volledige 12 jaar betalen? 

Nee, de kans is groot dat het betalen niet de maximale tijd duurt. Gemiddeld is het nu zo'n vijf à zes jaar, weten familierechtadvocaten. Meestal stopt het wanneer de ex die het geld ontvangt, hertrouwt of gaat samenwonen. Het kan ook zijn dat het inkomen van de betalende ex zoveel minder is geworden dat er geen geld meer over is voor partneralimentatie. Of het kan zo zijn dat degene die de bijdrage ontvangt, al eerder dan na 12 jaar weer op eigen benen staat en het geld niet meer nodig heeft.

6. Is er nu een scheidingsgolf gaande?

Van een golf kunnen we niet spreken, maar echtscheidingsadvocaten en mediators zijn er druk mee, vertellen ze. "Degenen die mogelijk alimentatie moeten betalen, adviseren we te wachten", zegt advocaat Alexander Leuftink, voorzitter van de vereniging voor familierechtadvocaten en scheidingsmediators (vFas). "Maar als iemand alimentatie wenst en wil dat de maximale termijn 12 jaar is, is het zaak snel een verzoekschrift tot scheiden in te dienen zodat de oude regeling nog van toepassing is. Dat komt door die keiharde datum van 1 januari, er is geen overgangsregeling." Leuftink en zijn collega Van Coolwijk houden er rekening mee dat het eind december nog heel druk kan worden. Ze zijn ook benieuwd hoe het in januari zal zijn.   

7. Wat moet je doen als je nu gaat scheiden? 

Veruit de meeste stellen die uit elkaar gaan, doen dat zonder een inhoudelijk oordeel van de rechter, maar bijvoorbeeld met hulp van een mediator. Ze maken samen afspraken over de financiën en andere gevolgen van de scheiding. Mediators merken dat stellen soms nu al afspraken maken op basis van de nieuwe wet. Bij anderen is het juist hét punt van discussie doordat er tegengestelde belangen zijn. Als het goed is, geeft de mediator uitleg over de nieuwe wet en probeert hij of zij ervoor te zorgen dat er een gezamenlijk besluit genomen wordt over onder welke regeling het stel (nog) wil vallen.

Het kan natuurlijk zijn dat dat mislukt. Advocaten maken ook mee dat degene die misschien moet gaan betalen, probeert het overleg te vertragen zodat het 2020 wordt als het verzoek tot scheiding wordt ingediend. Dat is een risico want als de andere partij van de wetswijziging weet, kan die altijd nog snel voor het eind van het jaar een verzoek tot scheiding bij de rechtbank indienen. Dan geldt alsnog de oude regeling. Die aanvraag kun je ook eenzijdig indienen namelijk.

Nog een ander financieel nadeel vanaf 2020

Let op, er is nog een andere financiële verandering die in 2020 ingaat: mensen die partneralimentatie betalen, kunnen minder aftrekken van de belasting. Zij krijgen dus de komende jaren minder geld terug van de belasting dan eerst.

Bij de afgelopen belastingaangifte mocht nog 51,95 procent van de partneralimentatie worden afgetrokken. In 2020 is dat 46 procent en in 2023 37,05 procent.

Notarissen en echtscheidingsadvocaten waarschuwen dat veel ex-echtgenoten bij de rechter een lagere partneralimentatie gaan eisen, omdat ze steeds minder alimentatie fiscaal mogen aftrekken en dus mogelijk duurder uit zijn. Hun voormalige geliefden zijn de dupe als de betalers gelijk krijgen bij de rechter. En die kans is groot, verwachten de experts.