Crisis, bonusrellen en vervolging: wie wil er nu nog topbankier worden?
Een bonus is al gauw te hoog en wie niet genoeg mensen aanneemt om witwassen te voorkomen kan zomaar persoonlijk vervolgd worden. Baas van een bank zijn is niet meer wat het geweest is. "De nieuwe topbankier moet saai willen zijn."
Het is 2005. Topbankier van ABN Amro Rijkman Groenink prijkt op de voorkant van weekblad Elsevier als Nederlander van het jaar. "Lefgozer die Italië veroverde", aldus de kop. Hij wordt geprezen om zijn 'giga-analytisch vermogen' en 'tomeloze ambitie'.
Die tijd is voorbij. Topbankiers liggen al jaren onder een vergrootglas. Eerst vanwege hun rol in de crisis, daarna vanwege torenhoge salarissen en nu om hun rol in witwasaffaires.
Gerrit Zalm verdachte
Voormalig ceo van ING Ralph Hamers wordt vervolgd vanwege een witwaszaak. Oud-topman bij ABN Amro en oud-minister van Financiën Gerrit Zalm wordt onderzocht en hangt mogelijk hetzelfde boven het hoofd, zo werd deze week bekend.
Een schok voor de bankensector, beaamt Chris Buijink, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken. Het onderzoek naar drie voormalig bestuurders van ABN Amro 'komt hard aan'. Zeker voor de oud-topbankiers die het betreft. "Dit heeft voor de betrokken bestuurders nu al grote gevolgen, zowel professioneel als persoonlijk", aldus Buijink.
Andere wereld
En het heeft ook gevolgen voor de functie van een topbankier. Want wie wil er nu nog ceo van een bank worden? De nieuwe bankenwereld is in elk geval niet meer geschikt voor de Rijkman Groeninks van deze wereld, de bankiers van 15 jaar geleden, zegt journalist en schrijver Jeroen Smit. Hij schreef De Prooi, een boek over het wanbeleid bij ABN Amro in aanloop naar de crisis.
"Vroeger zag men de bank als een gewoon bedrijf. Een topbankier had de fantasie om het bedrijf en de beurskoers te verdubbelen. Er was een sfeer van 'wij maken de wereld'."
Minder winst maken
Zoveel bravoure en winstbejag zit er niet meer in. Smit wijst op een uitspraak van DNB-president Klaas Knot. Die stelde in 2018 dat banken die witwassen serieus nemen, daar voldoende geld in moeten investeren en dus genoegen moeten nemen met minder winst.
Die poortwachtersfunctie is belangrijker dan ooit: de bank moet weten wie zijn klanten zijn om witwassen te voorkomen. Bij ABN Amro is inmiddels een op de vijf medewerkers bezig met de bestrijding van witwassen. Wie topbankier wil worden moet daar een prioriteit in zien.
Saai
De nieuwe bankier, concludeert Smit, 'moet saai willen zijn', zodat burgers zich veilig voelen bij een bank. En hij of zij moet langetermijndenken, niet op de korte termijn. "Dat is anders dan de rocksterbankier van rond de eeuwwisseling."
Jagen al die ontwikkelingen het bankierstalent weg? Volgens Buijink van de NVB niet. "Er zijn genoeg getalenteerde mensen die die verantwoordelijkheid willen dragen. Als mensen een uitdaging zien en een verbinding met een onderneming hebben, willen ze die uitdaging aangaan."
Negatieve publiciteit
Al is er sinds de Elseviercover met Rijkman Groenink wel een en ander veranderd, beaamt hij, zonder dat hij overigens naar die tijd terugverlangt. Sinds de crisis en de komst van sociale media is het publieke debat over banken soms negatief. Maar dat is part of the job, vindt Buijink.
"Dat is voor topbankiers niet anders dan voor bestuurders van andere ondernemingen en politici in Den Haag. Je zit in een glazen huis en mensen vinden daar wat van."
Maar daar staan ook mooie ontwikkelingen tegenover: dat de bank steeds meer een techbedrijf wordt bijvoorbeeld, en zich meer bezighoudt met duurzaamheid. Daar wordt jong talent enthousiast van, ziet de NVB-voorman. Net als van de strijd tegen witwassen.
Krantenkoppen
Toch speelt de mening van de buitenwereld zeker een rol bij de beslissing om topbankier te worden, signaleert consultant Rob Steur van recruitmentorganisatie Robert Walters. "Het nieuws over Zalm en Hamers helpt dan niet."
Al vallen krantenkoppen over bonussen of witwasaffaires binnen de bankenwereld vaak wel anders dan erbuiten. Steur: "Als jij het bankwezen echt een warm hart toedraagt, dan ben je al gauw geneigd om de andere kant van die negatieve verhalen in de media te zien. Als Zalm en Hamers een voorbeeld voor je zijn, dan verandert dat niet zomaar."
Ook de bonusinperking is geen bezwaar voor jong talent, ziet Steur. Want terwijl de bonussen zijn beperkt, is het vaste salaris in veel gevallen juist weer hoger geworden.
Wat verdient een ceo van een bank?
Dat hangt erg af van de bank waar hij of zij werkt. Ralph Hamers verdiende als ceo van ING in 2019 ruim 2 miljoen euro aan vast salaris. De toenmalig ceo van ABN Amro, Kees van Dijkhuizen, had in datzelfde jaar een vast salaris van 741.000 euro. Inmiddels verdient Hamers veel meer bij de Zwitserse bank UBS.
Topbankiers krijgen bovenop dat vaste salaris vaak nog extraatjes, zoals een bonus, aandelen of pensioenbijdragen. Die bonus mag in Nederland sinds 2014 niet hoger zijn dan 20 procent van het vaste salaris. In de rest van Europa is dat 100 procent.
Naar het buitenland
En toch ziet hij wel een andere ontwikkeling die 'het echte talent' over de grens doet kijken: veel Nederlandse banken zijn sinds de crisis soberder geworden, kleiner. De meeste grote internationale banken zitten in Amerika of China.
Steur: "Wil je als topbankier echt carrière maken in de financiële sector, dan kan ik me voorstellen dat je naar het buitenland kijkt. Daar wordt pas echt Champions League gespeeld."