De prijzen stegen harder dan de lonen, koopkracht daalt
Waar het leven vorig jaar in rap tempo duurder werd, stegen de cao-lonen een stuk minder hard. De 2,1 procent erbij die gemiddeld werd afgesproken tussen vakbonden en werkgevers is een stuk minder dan de bijna drie procent stijging uit 2020. En, belangrijker nog, ook minder dan de inflatie.
In de eerste helft van 2021 stegen de lonen met 2,2 procent, in de tweede helft met 1,9 procent, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Voorlopige cijfers
Het gaat om voorlopige cijfers, maar de kans dat die nog enorm zullen veranderen, acht Frank Notten, econoom van het statistiekbureau, niet zo groot. Als voorbeeld noemt hij de cijfers over 2020. In eerste instantie werd uitgegaan van een stijging van 3 procent, dat werd uiteindelijk 2,9 procent.
Ervan uitgaand dat er niet heel veel is veranderd in december, betekent dit dat de cao-lonen minder hard zijn gestegen dan de inflatie. Die kwam in de eerste elf maanden van 2021 uit op 2,4 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2020, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het definitieve jaarcijfer wordt volgende week dinsdag bekendgemaakt.
Als de prijzen harder stijgen dan je loon, betekent dat dus dat je minder te besteden hebt. Je wordt dan dus een beetje armer, ondanks je kleine loonstijging.
Torenhoge inflatie
De hoge inflatie wordt vooral veroorzaakt door de hoge energieprijzen, iets dat vooral in de laatste maanden van 2021 de kosten voor levensonderhoud flink omhoog stuwde. In november piekte de inflatie op 5,2 procent, de grootste stijging in bijna 40 jaar tijd.
In deze video legt Carien ten Have uit hoe het kan dat alles duurder is geworden:
Aangezien de energieprijzen ook in december nog erg hoog waren, ligt het in de lijn der verwachting dat de inflatie ook nog zeer hoog zal zijn.
Ingrediënt onderhandelingen
En laat dat nu net een van de belangrijkste ingrediënten zijn voor cao-onderhandelingen, legt Notten uit. En daarmee is het ook een van de verklaringen dat de cao-lonen in 2021 minder hard stegen dan in 2020.
In dat jaar was de inflatie een stuk lager dan in de afgelopen maanden. "Daar was dus weinig reden om een grote verhoging te eisen", vertelt Notten. Dat speelde ook nog aan het begin van vorig jaar. "En toen viel het ook nog wel mee met de krapte op de arbeidsmarkt."
Lockdown en avondklok
En waar de gemiddelde loonstijging in 2020 nog een flinke duw in de rug kreeg van de soepeldraaiende economie in de eerste maanden van het jaar - toen corona nog een vaag griepje uit China was - lag Nederland vorig jaar bijna helemaal plat vanwege de lockdown en avondklok. Geen goed moment om te onderhandelen over een forse loonsverhoging, legt Notten uit.
Hoe de timing van de onderhandelingen van grote invloed kan zijn op het resultaat, laat de horeca-cao zien. Daar werd eind 2020 afgesproken om de nullijn te hanteren: geen cent extra erbij. "Als die in april vorig jaar was afgesloten, dan had er misschien wel een loonsverhoging ingezeten", zegt Notten. "Toen de lockdown voorbij was, kwam de horeca handjes tekort."
Blijft de inflatie zo hoog?
De hoge inflatie zou er volgens Notten best wel eens voor kunnen zorgen dat vakbonden dit jaar grotere loonstijgingen weten te halen aan de onderhandelingstafels. "Maar blijft die zo hoog, dat weten we nog niet", voegt hij toe.
Daarnaast spelen ook andere zaken mee bij de onderhandelingen, zoals de macht van de vakbonden. "Die is steeds minder, omdat ze minder leden hebben." Daarnaast hangt het er natuurlijk ook vanaf hoe goed het in een bepaalde bedrijfstak gaat, besluit de econoom.
