Prinsjesdag moet tegengif bieden voor economische onzekerheid
Onzekerheid over economisch beleid werkt voor veel bedrijven verlammend. Dit schaadt het economische herstel. Prinsjesdag biedt een uitgelezen kans om met de kabinetsplannen bedrijven meer zekerheid over de toekomst te bieden. Dan moeten we dus niet alleen navigeren op de achteruitkijkspiegel maar ook de weg voorwaarts richting geven, schrijft Rabo-econoom Otto Raspe in deze gastcolumn
Ondernemen is omgaan met onzekerheden. Voor bedrijven is dat niks vreemds. Maar de coronacrisis confronteert bedrijven met een ongekend grote onzekerheid over de toekomst. Een van die onzekerheden is welk economisch beleid zal worden gevoerd en wat daarvan de gevolgen voor ondernemingen zijn.
Juist die economische beleidsonzekerheid is momenteel torenhoog. Wereldwijd is het hoogste punt in 25 jaar bereikt. Ook in Nederland overstijgt de piek die van de financieel-economische crisis van 2009.
Hoe onzekerder de toekomst, hoe minder bedrijven investeren
Hoewel onzekerheid erbij hoort, kan een grote onzekerheid ook forse economische gevolgen hebben. Vernieuwend onderzoek in de Verenigde Staten geeft zelfs indicaties dat ongeveer de helft van de krimp in de Amerikaanse economie kan worden toegeschreven aan onzekerheid doordat bedrijven productie terugschroeven en niet meer investeren.
Recent onderzoek van RaboResearch en de Universiteit van Utrecht laat zien dat bedrijven die meer onzekerheid ervaren ook een lagere verwachting hebben om deze crisis te overleven. En dat gaat in Nederland niet om een kleine groep. Bijna vijftig procent van de bedrijven geeft aan het moeilijk te vinden om de toekomstige omzet nauwkeurig in te schatten.
Aan welke onzekerheid kan beleid wat doen?
De afgelopen maanden heeft het kabinet grootschalige steunpakketten uitgerold. Zonder deze steun was de crisis ontegenzeggelijk nog groter geweest. Veel bedrijven zijn dan ook positief over deze vorm van steun voor de korte termijn.
Maar wat blijkt? Juist bedrijven die veel onzekerheid ervaren, geven aan dat het overheidsbeleid te kort schiet. Ze zeggen cruciale informatie te missen bij hun investeringsafwegingen. En dat ze daardoor geneigd zijn om hun investeringen uit te stellen.
Als ze de kans moeten inschatten of ze de crisis overleven, dan is dát soort onzekerheid veel bepalender dan de verwachtingen over hun omzet. Het gaat dus veel meer om de vraag 'in welk Nederland we terecht komen, na de crisis'. En om de vraag of het zin heeft om nu van de steunmaatregelen gebruik te maken en daarbovenop zelf te investeren.
Vooral als het onzeker is welke kansen en mogelijkheden maar vooral ook restricties toekomstig beleid biedt. Juist aan die onzekerheid kan het kabinet wat doen.
Ik hoop op een helder verhaal over de toekomst van onze economie.
Van navigeren via de achteruitkijkspiegel, naar nieuwe wegen plaveien
Prinsjesdag biedt een uitgelezen kans om deze beleidsonzekerheid weg te nemen. In de woorden van 'coronaminister' Hugo de Jonge was het de afgelopen periode vooral "navigeren via de achteruitkijkspiegel". Maar om bedrijven in de economische crisis te helpen gaat het ook om het navigeren naar de toekomst.
Op basis van dat verhaal kunnen bedrijven inschatten of er een plek voor ze is in het Nederland ná corona; als er geen steunpakketten meer (nodig) zijn. Maar waar ze bijvoorbeeld nog wel moeten omgaan met de energie- en klimaattransitie, verdergaande digitalisering en oplopende geopolitieke handelsspanningen.
Natuurlijk is het kabinet niet bij machte al deze onzekerheden weg te nemen. Ik hoop echter volgende week op Prinsjesdag op een helder verhaal over de toekomst van onze economie. Zodat ondernemers zelf ook weer gaan investeren en dat de onzekerheid over de toekomst niet meer werkt als een verlammend gif voor economisch herstel.