Barka was 15 toen ze een gearrangeerd huwelijk weigerde en wegliep: 'Ik koos voor mezelf'

Vanuit haar huis in de Bulgaarse hoofdstad Sofia, met het imposante Vitosha-gebergte op de achtergrond, verschijnt een vrolijke krullenbol op het scherm. Ze straalt, maar achter die lach schuilt een verleden vol keuzes die niet altijd makkelijk waren. Als dochter van Marokkaanse nomaden groeide Barka (54) op in het Limburgse Sittard, waar ze leerde balanceren tussen twee culturen en uiteindelijk besloot haar eigen pad te kiezen.

"Ik wil laten zien dat eigen keuzes maken en jezelf beschermen geen luxe is, maar een noodzaak", zegt ze. "We bepalen ons eigen pad door elke dag zelf te kiezen. Net zoals ik toen ik op mijn vijftiende koos om op te staan."

Cadeaus in de gang

Net terug van school gooide de destijds 15-jarige Barka haar jas op de kapstok. Het was een gezellige dag geweest: op het schoolplein had ze met haar vriendinnen gelachen om die ene leuke jongen uit de klas. Maar haar glimlach verdween toen ze in de gang tassen zag liggen, gevuld met cadeaus. 

Ze wist meteen wat dat betekende. Tijdens vakanties in Marokko had ze het vaker gezien, en ook bij Marokkaanse families in Nederland hoorde ze erover. "Onbewust krijg je dat mee als kind", zegt ze. "Wanneer een man om je hand komt vragen, brengt hij geschenken mee voor de hele familie – van zoetigheden tot nieuwe kleding en sieraden." 

Toen haar moeder haar vroeg zich boven om te kleden en op te frissen, wist ze helemaal genoeg. Haar hart sloeg op hol: dit was de dag waarop haar vader een huwelijkskandidaat voor haar had geregeld.

In plaats van zich om te kleden, liep ze rechtstreeks de woonkamer in, waar haar vader zat met een man van in de dertig. Zonder aarzeling keek ze hem recht aan. "U kunt wel weer gaan. Hier valt niks te halen", zei ze. Haar vader werd rood van woede en riep: "Ga naar boven!" Maar Barka bleef staan. Bevend van adrenaline, maar vastbesloten, sprak ze haar woorden uit: "Nee. Ik ga niet mee met deze man. Ik ga niet trouwen. En als u dat niet accepteert, dan vindt u maar een andere dochter." De man stond op, mompelde iets over respect en vertrok weer met zijn cadeaus.

Te schande gemaakt

De voordeur viel dicht en de stilte die achterbleef voelde oorverdovend. "Je hebt ons te schande gemaakt", siste haar vader uiteindelijk. "Zie je wat er van jouw vrije opvoeding komt", verweet hij zijn vrouw. Boos pakte hij zijn jas en sloeg de deur achter zich dicht. 

Barka bleef achter met haar moeder, die haar bezorgd aankeek. "Je weet dat hij dit niet zomaar laat gaan." Barka wist dat het haar moeder was die de consequenties zou ervaren.

Niet langer veilig

In haar familie ging het zo: als je een bepaalde leeftijd bereikte werd je uitgehuwelijkt. "In die tijd – en dan heb ik het over de jaren 80 – waren huwelijken onder de 18 nog steeds mogelijk, vooral bij families van eerste generatie migranten. Nu zou dit als kindermishandeling worden gezien."

Die nacht, na de ruzie, lag Barka wakker en wist ze dat dit niet voorbij was. "Ik wist: er zouden meer mannen komen. Meer tassen in de gang. Meer pogingen om mijn toekomst te verkopen aan de hoogste bieder."

De dagen erna bleef er een ijzige stilte in huis heersen. "Mijn vader sprak niet meer met mij. De spanning was om te snijden. Ik voelde me niet langer veilig in mijn eigen huis, alsof ik elk moment weer een nieuwe 'kandidaat' in de woonkamer kon aantreffen."

Uiteindelijk deed ze wat ze voor haar gevoel moest doen: ze liep weg. "Het was geen impulsieve actie, maar een weloverwogen beslissing. Ik wist dat ik alles achterliet, maar blijven, voelde als mezelf verraden."

Omdat Barka vaker met haar moeder was weggelopen, wist ze precies waar het opvangcentrum in Sittard zat. Ze pakte haar rugtas, haalde eens diep adem en sprong op de fiets. "We kunnen het ons nu met al die wachtlijsten niet meer voorstellen, maar ik meldde me in de middag bij het opvangcentrum en die avond had ik al een hulpverlener gesproken en kreeg ik een kamer. Niet bepaald de plek waar je als tiener terecht hoopt te komen, maar het was veilig. Hier hoefde ik een gedwongen huwelijk niet te vrezen." Haar ouders werden wel op de hoogte gebracht. "Hierdoor wist mijn moeder dat ik veilig was."

Hekel aan het huishouden 

Na een paar weken kreeg Barka een kamer toegewezen in Valkenburg, waar ze op kamertraining ging. "Dat betekende dat ik van de ene op de andere dag volwassen moest worden. Het is een traject waarin je stap voor stap leert om zelfstandig te wonen. Ik kreeg begeleiding bij het koken, schoonmaken, omgaan met geld en het opbouwen van een sociaal netwerk."

"Leren koken hoefde ik niet. Ik moest mijn moeder altijd al helpen in de keuken. Ook bij het huishouden. Dat is een van de redenen dat ik daar tot nu toe een hekel aan heb", lacht Barka. "Het was zwaar, soms ook eenzaam. Maar elke ochtend als ik wakker werd in mijn eigen bed, wist ik: dit heb ík gekozen. En dat gaf kracht."

Eeuwenoude tradities

Haar moeder stierf in 2012 en werd in Marokko begraven, 26 jaar nadat Barka was weggelopen. Daar zag Barka haar vader na meer dan 20 jaar weer terug, ziek en niet langer in staat om te spreken.

"Ik vertelde hem alles wat ik hem ooit had willen zeggen. Door de traan die over zijn wang rolde, wist ik dat hij spijt had. Het voelde alsof de rollen waren omgedraaid: ik kon mijn hart luchten en hij luisterde. Daar liet ik het verleden achter. Ik nam mijn ouders niets meer kwalijk, zij deden ook alleen maar wat hen uit eeuwenoude tradities was geleerd."

Bij wildvreemden op de bank

Barka begon haar volwassen leven met vallen en opstaan. Toen ze negentien was, trok Barka vanuit haar opvanglocatie in Limburg naar Amsterdam. "Daar ging ik stappen met meiden, terrasjes pakken, nieuwe mensen leren kennen. Alles ontdekken en doen wat ik nooit had mogen doen. Ik wilde vooral leven. Alles meemaken. Ik vertrouwde mensen blind. Soms sliep ik bij wildvreemden op de bank" 

Verkeerde mannen

Barka maakte nogal wat verkeerde keuzes in de liefde. "Ik ben erachter gekomen dat ik bepaalde relaties ben aangegaan omdat ik iets van een goed voorbeeld miste. Ik wist gewoon niet hoe een liefdevolle relatie eruitzag. En daardoor viel ik vaak op mannen die niet goed voor mij waren."

Bij haar eerste vriendje dacht ze de ware liefde gevonden te hebben. "Maar toen ik op een dag eerder thuiskwam van werk, betrapte ik hem met een ander in bed. Ik was in alle staten. Zijn oma en ik hadden een goede band, maar zelfs zij zei vergoelijkend: 'Zijn vader deed dat ook al.' Dat brak iets in me. Het tekende het beeld dat ik van mannen had."

Toen ze op haar 25ste wél een goede man trof en een stabiele relatie kreeg, benauwde dat haar. "Het werd te braaf, het voelde soms alsof we broer en zus waren. Daar werd ik onrustig van. Dus beëindigde ik de relatie. Het benauwde me omdat er niets fout aan hem was. Dat klinkt misschien raar, maar ik was gewend geraakt aan mannen die verkeerd waren, onbetrouwbaar of gevaarlijk. Een relatie zonder conflict voelde vreemd en beklemmend; mijn instincten zochten automatisch naar problemen, terwijl hij gewoon goed was."

Vandaag de dag kiest Barka bewust voor zelfliefde. "Natuurlijk is het fijn als het ooit op mijn pad komt, maar dan moet het echt een aanvulling zijn op mijn leven. Het mag nooit meer ten koste gaan van mezelf."

Anderen helpen zonder oordeel

Barka volgde verschillende opleidingen – van die tot secretaresse tot de kappersopleiding – en vond pas op haar 32ste een opleiding die echt bij haar paste: social work. "Ik merkte dat ik jongeren kon begrijpen zonder oordeel, omdat ik zelf fouten had gemaakt, moeilijke keuzes had moeten nemen en mijn eigen weg had moeten vinden. Die ervaringen kon ik gebruiken om anderen te helpen."

Ze vond haar plek toen ze voor een stichting in Limburg aan de slag ging als jongerenwerker. "Daar kon ik mijn ervaringen omzetten in iets positiefs. Ik kon jongeren helpen die vastliepen, precies zoals ik dat vroeger had gedaan. Maar na enkele jaren merkte ik dat ik klaar was voor een nieuwe uitdaging. In 2011 verhuisde ik naar Rotterdam, waar ik voor een grote zorginstelling ging werken als persoonlijk begeleidster."

Tijdens de coronaperiode zette ze een nieuwe stap: ze schreef zich in bij de Kamer van Koophandel en begon als zelfstandig coach. Ze koos ervoor haar moeder Azza te eren door het bedrijf naar haar te vernoemen: AzZaCare Coaching. "Ik coach vrouwen op zelfvertrouwen, zelfliefde, zelfkritiek en kracht. Vaak zijn het zakenvrouwen die zichzelf onderweg kwijtgeraakt zijn. Het voelde alsof de cirkel rond is, door anderen te helpen met de kennis en ervaring die ik zelf als jongere had gemist."

In 2021, op oudjaarsdag, boekte Barka een paar minuten voor twaalf een ticket naar Mexico. "Ik besloot een sabbatical te nemen naar een land waar ik nog nooit eerder was geweest. Het was een sprong in het diepe, maar ik wist dat ik dit moest doen om mezelf volledig te ontdekken. Daar liet ik oude patronen los: het constante zorgen voor anderen, het gevoel dat ik altijd sterk moest zijn. Ik leerde weer spelen, genieten en rust nemen. Ik leerde te dansen in de regen."

Niet meer terug naar Nederland 

Al na een maand wist Barka dat ze niet meer terug wilde naar Nederland. De rust en vrijheid voelden verlossend. "Ik ben alleen nog teruggegaan om mijn migratie te regelen en mijn spullen te verkopen", vertelt ze. Daarna keerde ze terug naar Mexico, waar ze anderhalf jaar bleef. 

Toch bleek het tijdsverschil van acht uur met Nederland een te grote uitdaging om haar werk goed te kunnen uitoefenen. Daarom besloot ze opnieuw te verhuizen, dit keer naar Bulgarije. "Niet om een specifieke reden, maar omdat ik een plek wilde die niet standaard was. Ik moest verder, als een echte nomade.”

Nu woont Barka in Sofia, 25 minuten van het vliegveld, met zicht op de imposante Vitosha-berg. "Het maakt me dankbaar. Ik word er een gelukkig mens van. Ik voel rust en dankbaarheid voor alles. Ja, zelfs voor mijn verleden. Het heeft me gebracht waar ik nu sta. Zodra ik wakker word, trek ik mijn wandelschoenen aan en ga ik een uur wandelen. Deze start van een nieuwe dag voelt telkens als een nieuwe kans."

Geen slachtoffer

Barka coacht nu wekelijks zo'n zes vrouwen, online, van Nederlandse vrouwen tot Marokkaanse. "Hen helpen, geeft me energie. Het is mijn passie en het voelt als mijn roeping."

"Mijn verhaal is niet dat van een slachtoffer, maar van iemand die opstond en koos voor zichzelf. Dat probeer ik over te dragen: je kunt altijd opnieuw kiezen en je leven leiden zoals jij dat wilt."

Zondaginterview

Elke zondag publiceren we een interview in tekst en foto's van iemand die iets bijzonders doet of heeft meegemaakt. Dat kan een ingrijpende gebeurtenis zijn waar diegene bewonderenswaardig mee omgaat. De zondaginterviews hebben gemeen dat het verhaal van grote invloed is op het leven van de geïnterviewde.

Ben of ken jij iemand die geschikt zou zijn voor een zondaginterview? Laat het ons weten via dit mailadres: zondaginterview@rtl.nl

Lees hier de eerdere zondaginterviews.