Als je kindje veel te vroeg geboren wordt: 'Hij paste op mijn handpalm'

Carla van de Kerkhof (36) was 32 weken zwanger toen haar dochter zich totaal onverwacht aandiende. Ze werd wakker met weeën, al dacht ze zelf geen moment dat dat was wat ze voelde. "Ik dacht eerder dat het mijn darmen waren. Ik voelde me niet goed, maar kon er de vinger niet op leggen. Ik heb me ziek gemeld van werk – verlof had ik nog lang niet. Toen het erger werd heb ik toch maar het ziekenhuis gebeld. Ik moest maar even langskomen."

In het ziekenhuis bleek ze al 6 centimeter ontsluiting te hebben. Binnen 10 minuten zat ze prompt op de 10 centimeter. Voor weeënremmers was het te laat en ook een injectie om de longetjes van de baby te laten rijpen zou niets meer uithalen. Artsen maakten zich zorgen over de hartslag van het kindje en omdat ze ook nog in een stuit lag, werd besloten haar met een spoedkeizersnede te halen. Voor ze er erg in had lag Carla op de operatiekamer. "Ik heb maar de helft meegekregen, het ging zo snel. Je kunt op zo'n moment niet bevatten wat er gebeurt."

Toen Carla bijkwam van haar volledige narcose had ze ineens een dochter. "Ik had geen idee wat er gebeurd was, voelde alleen dat mijn buik weg was. Ik moest van mijn man horen dat onze dochter in een couveuse lag. Dat was heel intens. Ik wilde haar natuurlijk direct zien, kon bijna niet geloven dat ze echt was. Ik had haar niet geboren zien worden, want ik was er niet bij. Dat vond ik heel moeilijk. Ik heb toch een stukje hechting gemist."

Hoewel de geboorte dus twee maanden eerder kwam dan verwacht en de babykamer nog niet helemaal af was, hadden ze gelukkig al wel een naam: Julia. Het meisje woog 1600 gram en had ondersteuning nodig bij het ademhalen. Carla en haar man namen hun intrek in een Ronald McDonald-huis, waar ze dag en nacht bij Julia konden zijn. Na zes weken mochten ze haar eindelijk mee naar huis nemen.

Van een roze wolk was geen sprake, zegt Carla. "We hebben echt tussen hoop en vrees geleefd. Vooral in het begin was het heel spannend. Zo moest ze nog leren om tegelijkertijd te drinken, te slikken en te ademen. Dat kunnen ze nog niet als ze zo klein zijn."

Julia is inmiddels 5 jaar. Naar het nu lijkt heeft ze niets overgehouden aan haar vroeggeboorte. "Tot op heden merken we geen verschil met andere kinderen. De eerste twee jaar is ze onder controle geweest. Ze zeggen dat prematuren twee jaar nodig hebben om hun achterstand in te halen. In het eerste jaar waren we nog erg aan het corrigeren op leeftijd. 'Ze is nu een maand, maar eigenlijk had ze nog in mijn buik moeten zitten, dus…'. Normaal mag je met vier maanden met hapjes beginnen, maar je krijgt andere richtlijnen mee. Je houdt steeds die gecorrigeerde leeftijd aan. Wanneer kunnen ze rollen, kruipen, krijgen ze hun eerste tandje? In al die boeken over het eerste jaar herkende ik niets. Al die 'sprongetjes' waar andere moeders het over hadden, maakte Julia op andere momenten door."

Een oorzaak voor de vroeggeboorte werd bij Carla niet direct gevonden. Pas toen ze zwanger was van de tweede bleek dat haar baarmoedermond te snel aan het verkorten was. Dat was waarschijnlijk ook bij Julia gebeurd. Zoon Simon kwam op de dag af op hetzelfde moment als Julia: met 32 weken en 1 dag. Hij kwam op de natuurlijke manier ter wereld. "Dat wilde ik zelf heel graag. Ik heb er best wel last van gehad dat ik er bij Julia niet bewust bij ben geweest." Simon woog bij de geboorte 2100 gram en was iets sterker dan zijn zus. Waar Carla achteraf heel blij mee is, is dat er na zijn geboorte een fotograaf van Stichting Earlybirds langskwam om mooie foto's van hen te maken. "Een heel waardevolle herinnering aan die tijd", vindt Carla, die nu zelf als vrijwilliger werkt bij de stichting.

Na vier slopende weken waarin Carla deels in het Ronald McDonald-huis zat en haar man thuis bij Julia bleef, mocht hij mee naar huis. Simon is nu 3 jaar en ook hij heeft tot hun opluchting geen achterstand opgelopen door zijn vroeggeboorte.

Giulia Maas (40) is bestuurslid bij de Verening Ouders van Couveusekinderen en ervaringsdeskundige: ook haar zoon Aidan werd te vroeg geboren. Ze was 28 weken zwanger toen haar weeën begonnen. Toen ze 's avonds stond te koken, voelde ze plots harde steken in haar rug. "Ik dacht dat het een beetje bandenpijn was of die 'harde buiken' waarover je weleens hoort. Uiteindelijk heb ik toch maar de verloskundige gebeld. Die was heel snel bij ons. Ik bleek al een aantal centimeter ontsluiting te hebben en moest gelijk naar het ziekenhuis."

Van het ene (streek)ziekenhuis werd ze als een speer met de ambulance naar een academisch ziekenhuis gebracht. "Onderweg kreeg ik al persdrang, maar daar mocht ik natuurlijk niet aan toegeven. Een paar kilometer voordat we er waren kreeg ik een paardenmiddel ingespoten waar ik enorme hartkloppingen van kreeg. Ik was nog geen 10 minuten in het ziekenhuis en onze zoon werd geboren."

Giulia werd er compleet door overvallen. "Ik was nog heel bleu, het was ons eerste kindje. Toen de verloskundige over weeënremmers begon, was ik heel blij en opgelucht. Ik had geen idee. Wist ik veel dat die een bevalling maar een beperkte tijd kunnen tegenhouden en dat het daar bij mij al te laat voor was. Ik stond er niet bij stil dat het kantje boord zou kunnen zijn. Misschien was dat maar beter ook."

Direct na de geboorte werd Aidan weggehaald en naar de intensive care gebracht. Giulia zag hem pas twee uur later. "Ik was helemaal in een roes, was er niet eens zo mee bezig dat ik een zoontje had gekregen en dat zijn situatie precair was. Tot ik hem in de couveuse zag liggen. Hij woog net een kilo, zo'n klein, kwetsbaar mannetje. Zijn lichaampje paste op mijn handpalm."

Na twee weken, waarin de man van Giulia 's nachts terug naar huis ging en Giulia zelf in het ziekenhuis bleef, mocht Aidan terug naar het algemene ziekenhuis. Daar moest hij nog een week of negen blijven. Aidan had ook een kleine hersenbloeding gehad. "Het was achteraf wel heel heftig. Je bent zo gefocust op hem dat je er bijna niet van kunt genieten dat je vader en moeder bent geworden. Na negen maanden kwam bij ons allebei de klap, van: jee wat hebben we meegemaakt? Als je thuiskomt is die onzekerheid nog niet voorbij. Bijna elke ochtend liep ik naar het consultatiebureau om hem te wegen. Je bent vreselijk bang dat er iets gebeurt. Iedere ouder is denk ik wel bezorgd, maar ik was bijna panisch. Nu nog steeds ben ik weleens overbezorgd."

Nu Aidan 8 jaar is, is de vraag wat hij heeft overgehouden aan zijn vroeggeboorte. "Op zijn 2de en zijn 5de is zijn ontwikkeling onderzocht, daar kwamen wat dingetjes uit die te maken zouden kunnen hebben met het feit dat hij prematuur was. Zo heeft hij verminderde concentratie, zijn zijn tandjes minder goed ontwikkeld, is hij tenger en eet hij niet veel. Maar voor hetzelfde geld had hij daar anders ook last van gehad. Is het de aard van het beestje of komt het door die vroeggeboorte? Dat weet je niet."

Bij Giulia is nooit de oorzaak achterhaald van haar vroege bevalling. Een tweede kindje durfden ze daarom niet aan. "We waren allebei heel bang voor de impact die het zou hebben op het gezin als het kwartje de andere kant op zou vallen. Ik had heel graag een keer die ervaring willen hebben van 40 weken zwanger zijn en een week in je bed genieten van die roze wolk. Maar stel we waren wel voor een tweede gegaan, dan was die zwangerschap nooit meer onbezorgd geweest.

Na acht jaar zit dat gemis nog best wel diep. Het blijft een litteken dat je je hele leven bij je draagt. Het een trauma noemen klinkt wellicht wat zwaar, maar dat is het uiteindelijk wel. Ik besef wel dat we onze handen mogen dichtknijpen met hoe het is afgelopen met Aidan. We mogen van geluk spreken dat hij zich zo goed heeft ontwikkeld. Er zijn ook kinderen die er slechter uitkomen."

'Een kind dat eruit wil, heeft vaak een goede reden'

Waarom wordt een kind te vroeg geboren? Koen Deurloo, gynaecoloog bij het Diakonessenhuis in Utrecht, vergelijkt het met stoplichten die voortijdig op groen springen. "Je baarmoeder wil eigenlijk altijd bevallen, alleen zit er normaal gesproken een rem op. Naarmate je verder komt in de zwangerschap, verdwijnen langzaam die remmen. Bepaalde dingen moeten namelijk gebeuren voor de bevalling: de vliezen veranderen van consistentie, waardoor ze makkelijker breken, de baarmoeder wordt gevoeliger voor oxytocine waardoor die weeën op gang komen, het kind moet een stresssignaal geven, de moeder moet er hormonaal klaar voor zijn. Soms komt een aantal van die signalen te vroeg, springen die stoplichten eerder op groen en beval je te vroeg. We kennen helaas nog niet alle stoplichten."

Onvoorspelbaar en onverklaarbaar

Vroeggeboorte is daarom moeilijk te voorspellen. "Het merendeel zien we niet aankomen", zegt Deurloo. Ook na afloop is de oorzaak meestal niet te achterhalen. "Als vrouwen te vroeg bevallen, onderzoeken we altijd waarom dat is gebeurd. Zijn er aanwijzingen voor een infectie, voor een zieke moeder, een ziek kind? Heeft de baarmoeder een andere vorm? Is de baarmoederhals verkort? Vaak komt daar niks uit. Dan kun je dus niet verklaren waarom iemand vroeg bevallen is." Omdat er zoveel verschillende oorzaken zijn, is het bovendien lastig om vroeggeboorte te voorkomen. Als vrouwen eerder te vroeg bevallen zijn en dus een verhoogd risico hebben op een tweede vroeggeboorte, wordt vaak op meerdere niveaus geprobeerd dit tegen te houden – met wisselend succes.

Wordt zo'n aanstaande vroeggeboorte vooraf ontdekt, bijvoorbeeld als op een echo te zien is dat de baarmoedermond aan het verkorten is, dan kunnen artsen twee dingen doen: een stresshormoon aan de moeder geven, waardoor de longetjes van het kindje sneller gaan rijpen, en weeënremmers toedienen om de bevalling nog een paar dagen uit te stellen. Maar die laatste staan volgens Deurloo momenteel ter discussie. "De gedachte is nu: als een kind eruit wil, heeft het vaak een goede reden, dat moet je niet willen tegenhouden. Er loopt nu een studie waarbij wordt onderzocht hoe effectief weeënremmers überhaupt zijn en of het ook zonder kan. In Nederland is het nog wel de richtlijn om weeënremmers toe te dienen."

Restverschijnselen

Een kindje is levensvatbaar vanaf 24 weken zwangerschap. Dat wil zeggen: vanaf dat moment zijn artsen bereid om levensreddend op te treden, maar dat zal altijd worden besproken met de ouders. Want hoe vroeger het kindje geboren wordt, hoe groter de kans dat het er restverschijnselen aan overhoudt. Deurloo: "De vraag blijft altijd: waarom komt het kindje te vroeg? Had het bijvoorbeeld een aangeboren afwijking? Een infectie? Of er voor het kind gevolgen zijn op lange termijn, hangt veelal daarvan af. Puur en alleen door die vroeggeboorte zien we met name problemen op het gebied van longontwikkeling en dan ook ademhalingsproblemen en soms ook groeiproblemen. Er lijkt ook een iets groter risico te zijn op een hoge bloeddruk en diabetes op lange termijn. Wat er verder bijkomt, is afhankelijk van waarom het kind er eerder uitkwam."