Dit zijn de perfecte uitvaartliedjes

Marco Borsato, James Blunt en Paul de Leeuw: ze staan allemaal in de top 50 van de meest gedraaide muziek op begrafenissen. Maar hoe kan het dat we juist die muziek zo vaak luisteren als we afscheid nemen van een dierbare, en helpt het ons eigenlijk in het verwerkingsproces?

"Het moment dat de muziek wordt afgespeeld, is vaak het meest emotionele moment tijdens de uitvaart. Je hoort eigenlijk altijd gesnif en gesnotter. En omdat het verder stil is, mensen even de tijd hebben om na te denken, en ondertussen ook soms naar een diapresentatie kijken, worden emoties versterkt."

Aan het woord is uitvaartondernemer John Groenewoud. Hij vertelt dat er soms mensen zijn die hun hele uitvaart al voor zich zien, inclusief muziek. "Dat wordt dan gerespecteerd door de nabestaanden. Maar veel vaker is het zo dat degene die begraven of gecremeerd wordt helemaal niet heeft doorgegeven wat voor muziek er gedraaid moet worden."

Dan staan de nabestaanden voor een lastige keuze. "Het is ook een keuze waar in veel gevallen over wordt gediscussieerd aan tafel. Want de één vindt dat er klassieke muziek gedraaid moet worden, de ander wil graag dat liedje dat ook op de bruiloft van de overledene werd gedraaid." Soms hebben mensen heel verrassende voorkeuren. Groenewoud: “Ik heb muziekkeuzes meegemaakt die volledig in Gronings dialect waren, die compleet onverstaanbaar waren voor mij. En muziek die half pratend was en half zingend. Soms wordt er ook gekozen om geen muziek te draaien, dan is het gewoon heel erg stil."

De nummer 1 uit de uitvaart top 100

Toch is er niet voor niets een top 100 met meest gedraaide nummers. Er zijn nou eenmaal liedjes die zich bijzonder goed lenen voor zo'n afscheid. Dat is wetenschappelijk te verklaren, vertelt muziekpsycholoog Mark Reybrouck. Bepaalde muziek komt zo sterk bij ons binnen dat we er hormonen door aanmaken, waardoor de muziek emoties bij je oproept en zelfs troostend kan werken. "Dat is evolutionair bepaald. Het mechanisme waarmee we dat uitleggen, is de scheidingsangst die je bij moeders en baby's ziet."

Neem een baby weg bij de moeder, en het kindje maakt direct bepaalde geluidjes. "Door die geluiden maakt de moeder hormonen aan en wordt ze zo geprikkeld dat ze eigenlijk niet anders kan dan het kindje bij zich nemen." Die hormonen zijn oxytocine en prolactine, die ook vrijkomen bij borstvoeding. En dus ook als je naar bepaalde muziek luistert. "Over de hele wereld wordt dat evolutionaire mechanisme geëxploiteerd met kinderliedjes. De muzikale kenmerken van die liedjes zijn meestal heel eenvoudig, heel doordringend, en ze lijken wel een beetje op die babygeluiden."

De kracht van muziek
Diezelfde kenmerken zie je terug bij de muziek die vaak op begrafenissen wordt gedraaid. "Het zijn vaak liedjes zonder slag en zonder gitaar, en ze zijn heel lyrisch. De hoogste en laagste tonen liggen heel dicht bij elkaar. Neem bijvoorbeeld Imagine van John Lennon of Hey Jude van de Beatles, maar ook bepaalde liedjes van Adele of Marco Borsato. Het is muziek die ons echt raakt", zegt Reybrouck.

"Muziek heeft de kracht om bepaalde, complexe emoties op te roepen op het moment dat mensen daar open voor staan", zegt Reybrouck. "Bijvoorbeeld verwondering, nostalgie, spanning en droefheid. Als je bij een uitvaart de juiste muziek uitkiest, kun je de melancholische emoties versterken, en je kunt er zelfs voor zorgen dat mensen elkaar emotioneel aansteken. Dat is heel mooi."

Maar ook op een later moment kun je de muziek gebruiken om diezelfde emoties weer op te roepen. "Mensen kunnen dan beter omgaan met hun rouw. Trieste muziek heeft vaak ook een troostende functie, omdat je er de lustcentra in je hersenen mee activeert. Die stimuleren de productie van hormonen, waardoor mensen zich beter voelen. Je kunt jezelf, als je ervoor openstaat, neurochemisch laten sturen door de muziek."

Jezelf begrijpen
Petra van der Heiden, een psycholoog die mensen helpt omgaan met hun rouw, legt uit dat muziek je ook helpt om vat te krijgen op bepaalde emoties. "De muziek kan precies resoneren met hoe je je voelt. Soms begrijp je je eigen emoties niet, maar muziek kan je daarbij helpen." Mensen kunnen vaak geen woorden vinden om hun emoties te beschrijven, dus als er een liedje is dat precies beschrijft hoe jij je voelt, kan dat heel fijn zijn. "Je voelt je niet meer opgesloten in je eigen emoties, door muziek weet je dat jij niet de enige bent die dat voelt."

Ook kan muziek je later terugbrengen naar een mooi moment. "Je gaat dat liedje verbinden aan bepaalde herinneringen", zegt Van der Heiden. "Dus als je er dan later naar luistert, kun je je dankbaar voelen, en dat werkt helend."

De nummer 2 uit de uitvaart top100

Maar zelfs als je je niet beter voelt door de muziek, maar je er juist rot door voelt, is dat goed. "De muziek helpt je om je niet op te sluiten in je eigen emoties, maar om ze juist los te laten, om te ontladen en te huilen. Ik zie emoties als een soort gasten die op bezoek komen in jouw herberg. Als je ze niet toelaat zullen ze steeds bozer worden, op de deur gaan bonken en uiteindelijk via de kieren naar binnen sluipen."

"Dan worden ze gevaarlijk. Maar als je ze toelaat en naar hun verhaal luistert, dan heeft je verdriet een verhaal: je mist iemand. Dat geldt ook voor boosheid en angst. Om je rouw te verwerken, moet je leren om je emoties toe te laten en te begrijpen, en daar helpt muziek bij."

Een liedje verpesten
Toch moet je ook oppassen: een liedje kun je gemakkelijk voor jezelf verpesten door het op een uitvaart te draaien, zegt Reybrouck. "Je koppelt niet alleen goede herinneringen aan een liedje, maar ook de slechte. Stel dat je het liedje van je eerste kus draait op de uitvaart van je geliefde, dan zou het kunnen dat je in het vervolg alleen nog maar aan de uitvaart denkt als je dat liedje hoort, en niet aan de kus."

"Toch moet je om die reden een liedje niet ontwijken. Muzikale emoties maken je verdriet krachtiger en rijker, en op termijn is dat goed voor het rouwproces. Je moet soms door de pijn heen gaan en dan zie je achteraf dat het helpt. Verdriet heeft ook een positieve kant."

Maar welk liedje kun je dan het beste kiezen voor een uitvaart? Daar heeft uitvaartondernemer Groenewoud geen antwoord op. "Dat gaat niet om mij. Ik hoor natuurlijk wel veel verschillende muziek voorbij komen, dus ik weet wel wat mooi is. Mijn favoriet is Vivre van Ramses Shaffy, maar ik zou altijd aanraden om iets te kiezen dat bij je past."

Door Lisa Boerop

Wat leuk dat je er bent! Vind je ons ook leuk? Volg ons dan op Facebook of abonneer je op onze nieuwsbrief!