Jongetje en meisje ineen: 'Het zijn geen monsters'
Hoera! Het is een... Eh... Wat nou als je niet kunt zien of een baby een jongetje of meisje is? Elle Bandita (Ryanne van Dorst) was zo'n baby en kwam daarvoor uit in een BNN-programma. Artsen en ouders staan voor een moeilijke keuze bij de geboorte van zo'n kindje.
Iedere week komt in Nederland een kind ter wereld van wie niet te zien is of het een meisje of jongetje is. Het geslacht is onduidelijk, het kindje is interseksueel. En daardoor staan artsen en ouders voor moeilijke beslissingen: maken we er een jongetje van of een meisje en opereren we het kindje of laten we het geslacht zoals het is?
'Soms weten we het niet'
Als er iets misgaat in de balans van hormonen van de embryo, ontwikkelt het geslacht van de ongeboren baby zich niet goed. Er zijn verschillende oorzaken. Zo kan een meisje met te veel testosteron een vermannelijkt geslacht krijgen. Of andersom: een jongen kan ook te weinig testosteron aanmaken; er ontstaat dan geen penis. De afwijking is voor de geboorte niet altijd op echo's te zien.
"De ontwikkeling van het geslacht stokt dus soms", legt kinderarts Hedi Claahsen uit. Ze is hoofd van de afdeling kinderendocrinologie van het Radboudumc in Nijmegen en begeleidt ouders van baby's van wie het geslacht ondefinieerbaar is. "Ouders vragen natuurlijk enthousiast: 'En, is het een meisje of een jongen?'" vertelt Claahsen. "Als het onduidelijk is, dan proberen we met een team van artsen in een paar dagen tijd de oorzaak te achterhalen." Met foto's, bloedtesten en andere onderzoeken wordt bekeken of het kindje een baarmoeder heeft, testikels en of er bijvoorbeeld testosteron wordt aangemaakt.
Interseksualiteit: wat is het?
Interseksuelen, vroeger hermafrodieten genoemd, hebben een lichaam met zowel mannelijke als vrouwelijke of onduidelijke geslachtskenmerken (zie plaatje). In de meeste gevallen wordt intersekse veroorzaakt door een gendefect. Er zijn heel veel verschillende vormen van interseksualiteit. Iemand kan bijvoorbeeld geen baarmoeder hebben, maar wel eierstokken of testes en een uitwendig vrouwelijk genitaal. Het gevolg kan ook zijn dat het geslacht van de buitenkant zowel op een vagina als op een penis lijkt.
Volgens de ISNA (de Intersex Societry of North America) wordt in 1 op 1500 geboortes een arts ingeschakeld omdat er onduidelijkheid is over het geslachtsorgaan.
Bronnen: Transgenderinfo.be, DSDNederland.nl, afbeelding: Radboudumc
Als Claahsens team een duidelijke diagnose kan stellen, kán een kindje soms geopereerd worden aan bijvoorbeeld zijn of haar geslacht. Maar soms is de oorzaak niet goed te achterhalen. "Dat is echt een dilemma", zegt Claahsen. "Je loopt het risico dat je de verkeerde keuze maakt, en dat kan heftige gevolgen hebben. Want je kan natuurlijk niet aan zo'n kindje vragen wat hij of zij wil. Het kind kan zich dan later bijvoorbeeld een jongetje voelen, terwijl het meer uiterlijke kenmerken van een meisje heeft."
Moeilijk voor de ouders
Bij onduidelijkheid zegt Claahsen tegen de ouders dat het verstandig is om met een operatie te wachten tot het kind het zelf voelt, of ziet, doordat het in de puberteit komt. "Dat is moeilijk voor ouders. De maatschappij vereist ook duidelijkheid. Hoe moet je het doen met douchen na de gym, bijvoorbeeld?" De artsen doen wél altijd een geslachtstoewijzing, voor het geboorteregister en zodat de ouders het kind een naam kunnen geven.
Vroeger werd er nauwelijks over intersekse gesproken, weet Geertje Mak, hoogleraar politieke geschiedenis van gender aan de Universiteit van Amsterdam. "Artsen maakten een keuze, vaak op basis van wat ze zagen, want goede medische apparatuur zoals we nu hebben, was er toen niet", vertelt ze.
"Daarna werd de ouders aangeraden er vooral nóóit over te praten met het kind: is het een jongetje, dan moet het ook als jongetje worden opgevoed. Klaar. Mensen met afwijkende geslachtsorganen werden vaak als monsters of freaks gezien. Onterecht, maar zo werd er die tijd gedacht."
Ingewikkelde termen
Veel mensen met een onduidelijk geslacht kiezen ervoor om als vrouw of als man door het leven te gaan in plaats van als interseksueel. Meestal wordt het bij de geboorte al beslist, als artsen erover uit zijn dat het kindje een jongetje of meisje is. Sommigen verwarren transseksualiteit met interseksualiteit. Een transseksueel is qua organen volledig man of vrouw, maar vóélt zich alleen niet zo.
Vroeger werden interseksuelen hermafrodieten genoemd, maar dit wordt nu gezien als stigmatiserend. In de wetenschap en medische wereld wordt vaak gesproken van 'disorders of sex development' (stoornissen in de geslachtsontwikkeling), maar interseksuelen vinden die benaming te negatief, en noemen het liever 'differences in sex development'.
Bron: DSDNederland.nl
Dat taboe werd eigenlijk pas doorbroken toen mensen elkaar vonden op internet, in de jaren 80 van de vorige eeuw, weet Mak. "Toen zijn de schaamte en geheimhouding langzaam doorbroken en werd er meer over gesproken met ouders en kinderen."
Schrikken
Maar alsnog is er veel onbegrip, of onwetendheid, zegt Claahsen. "Ouders schrikken als ze horen dat hun kindje interseksueel is. Het is vaak een traumatische gebeurtenis. Ze hebben geen idéé wat het inhoudt. We leggen dan uit dat het een variatie van moeder natuur is, en dat ze erover moeten praten als hun kind oud genoeg is. Daarom begeleiden we zulke gezinnen."
Niet zelden krijgt Claahsen meiden in haar spreekkamer die niet in de puberteit komen. "Dan komt er een meisje, dat zich écht meisje voelt, maar niet menstrueert, omdat ze geen eierstokken heeft. Die vragen dan: 'Dus ik had eigenlijk een jongetje moeten zijn?' Ik zeg altijd tegen die meiden: 'Je bent wie je bent, en dat voel je zelf het best'."
Omgeving
Of het nu beter is om de keuze te maken bij de geboorte of pas tijdens de puberteit, vinden Mak en Claahsen moeilijk. Mak: "Je kunt niet ongenuanceerd zeggen dat ouders hun kind maar moeten laten wachten tot het gaat puberen. Daar moet de omgeving ook geschikt voor zijn: de school, de sportclub, familie, vrienden."
"Maar het wordt wel steeds makkelijker", zegt Claahsen. "Meisjes mogen nu ook voetballen, hoeven niet per se strikjes in hun haren te dragen." Claahsen hoopt 'van harte' dat het taboe nog verder wordt doorbroken. "Het zou voor deze kinderen heel mooi zijn als er niet alleen maar 'mannen'-hokjes en 'vrouwen'-hokjes zijn. Ze moeten gewoon zichzelf kunnen zijn."
Ryanne van Dorst (ook wel bekend als Elle Bandita) gaat vanaf vanavond in het nieuwe BNN-programma 'Geslacht' op zoek naar de grenzen tussen mannen en vrouwen.
Meer op rtlnieuws.nl: