Dit machtige eliteleger is 'de ruggengraat' van het Iraanse regime

Honderden demonstranten zijn de afgelopen maanden omgekomen sinds de dood van de 22-jarige Mahsa Amini. Zij werd met geweld opgepakt door de Iraanse zedenpolitie omdat ze haar hoofddoek niet volgens de regels zou hebben gedragen, en stierf 16 september in detentie.

Sindsdien braken grootschalige protesten uit in Iran. De demonstraties tegen vrouwengeweld en strenge kledingvoorschriften groeiden uit tot een steeds breder verzet tegen het Iraanse regime, corruptie, werkloosheid en armoede. Maar het protest wordt met harde hand neergeslagen, waarbij inmiddels ook meerdere demonstranten publiekelijk ter dood zijn gebracht.

ME-troepen

De organisatie die een belangrijke rol speelt bij het stuiten van het verzet is de Islamitische Revolutionaire Garde (IRG), die ook wel de Iraanse Revolutionaire Garde genoemd wordt. "De IRG is de ruggengraat van het regime", zegt de Nederlands-Iraanse schrijver Keyvan Shahbazi. "Tot nu toe zijn ze zelf fysiek op de achtergrond gebleven. Ze coördineren het neerslaan van de protesten op de achtergrond. Ze sturen hun paramilitaire tak, de Basij, aan en de ordetroepen die daaruit zijn geselecteerd. Vergelijk het met ME-troepen."

Shahbazi, die Iran als tiener ontvluchtte in 1983 en later adviseur werd van verschillende ministers in Den Haag, dicht de Revolutionaire Garde veel macht toe. "Het is wellicht moeilijk voor iemand die in een democratische rechtstaat is gevormd om er een voorstelling van te maken. Maar ze zijn onbegrensd in wat ze mogen."

Hij heeft als voorbeelden het met raketten neerhalen van een Oekraïens passagiersvliegtuig op 8 januari 2020 (176 doden) en het door scherpschutters neerschieten van demonstranten. "Ze gijzelen de dode lichamen en geven ze pas aan de familie als zij op de televisie verklaren dat het 'de agenten van het Westen' waren die hun dierbaren hebben beschoten. Ze verkrachten - man en vrouw - om te vernederen. Tal van arrestanten hebben na vrijlating hierom zelfmoord gepleegd", zegt Shahbazi.

'Geen genade voor vijanden'

Volgens de Iraanse president Ebrahim Raisi worden de protesten gevoed door buitenlandse machten, zoals de VS. "Het land staat nog steeds open voor mensen die zich hebben laten verleiden tot protesten, maar we tonen geen genade voor mensen die vijandig zijn", aldus Raisi tijdens een toespraak in de hoofdstad Teheran. Volgens de Iraanse autoriteiten zijn bij de demonstraties honderden mensen omgekomen en duizenden mensen opgepakt.

De Revolutionaire Garde - in Iran zelf kortweg 'Pasdaran' genoemd - werd in 1979 opgericht als speciaal leger van de geestelijke en opperste leider van het land, ayatollah Khomeini. Hij kwam aan de macht tijdens de Iraanse revolutie en veranderde het land in een streng religieus land, de Islamitische Republiek Iran. Tot op de dag van vandaag besturen de religieuze leiders het land.

Beruchte brigade

Er zijn geen officiële cijfers, maar geschat wordt dat de Garde in totaal over zeker 200.000 manschappen beschikt. Er is onder meer een landmacht, een marine en een speciale eenheid die als taak heeft om nucleaire installaties te beschermen. En dan is er nog de beruchte Al Quds-brigade, die geheime operaties in het buitenland uitvoert. De toenmalig leider van die brigade, de machtige generaal Qassem Soleimani, werd begin 2020 gedood bij een Amerikaanse drone-aanval, wat leidde tot serieuze spanningen in het Midden-Oosten.

De Garde staat nu onder leiding van de 62-jarige commandant Hossein Salami. Hij waarschuwde de demonstranten eind oktober om niet langer de straat op te gaan. Salami, onder wiens leiding demonstraties ook eind 2019 op bloedige wijze werden neergeslagen, dacht daarmee het einde van de laatste protestbeweging aan te kondigen. Maar zijn waarschuwing bleek aan dovemansoren gericht: ook nadien werd er massaal geprotesteerd.

Europese terreurlijst

Wat volgde was een gewelddadige periode. Zo gewelddadig, dat een grote meerderheid van de Tweede Kamer sinds vorige week wil dat de Islamitische Revolutionaire Garde op de EU-lijst van terreurorganisaties wordt gezet. Dat zou bijvoorbeeld betekenen dat de bankrekeningen van vooraanstaande leden zouden worden bevroren, en dat hun kinderen niet langer in Europa kunnen studeren.

De EU-buitenlandministers noemden vorige maand het neerslaan van de protesten door met name leden van de Revolutionaire Garde 'onaanvaardbaar'. De EU kondigde toen sancties aan, deels ook omdat Iran aanvalsdrones levert aan Rusland in de oorlog met Oekraïne. In 2019 werd de Garde door president Trump op de Amerikaanse lijst van terroristische organisaties geplaatst. "Als je zaken doet met de Garde, financier je terrorisme", zei Trump destijds. De Amerikaanse sancties maken zakendoen met Iran nagenoeg onmogelijk, omdat Iraanse banken door de VS zijn uitgesloten van internationale betalingssysteem SWIFT.

De sancties kunnen niet los worden gezien van de economische invloed die de Garde door de jaren heeft bemachtigd. De tentakels van Garde spreiden zich ver uit: leden van de organisatie bekleden niet alleen hoge politieke functies, ze hebben ook de controle over grote delen van het Iraanse bedrijfsleven.

"Zonder hun goedkeuring is er geen economische activiteit mogelijk", zegt Shahbazi. "Van smokkel van allerlei westerse goederen uit de Golfstaten en vele bouwprojecten, tot belangen in de olie- en gasindustrie en de metaal- en auto-industrie. Ze zitten in alle haarvaten van de economie."