Check je borsten (maar niet elke derde dag van de maand)

Santoecha Rangai kreeg in 2013 de diagnose borstkanker. "Het was geen knobbel, het leek meer op een schijf. Mijn huisarts in België, waar ik destijds studeerde, heeft me toen uitgebreid onderzocht. 'Ik weet niet wat het is, maar het is geen kanker. Daar ben je te jong voor', zei ze. Later voelde ik prikjes in mijn borst. Mijn vriend merkte op dat mijn tepel er anders uitzag. Ik kreeg een mammografie en toen bleek al snel dat ik op mijn 26ste borstkanker had. Ik ben blij dat ik mijn borsten destijds heb onderzocht en naar de huisarts ben gegaan, anders was ik er niet meer geweest."

Zelfonderzoek 

Hoewel de meeste vrouwen weten dat zelfonderzoek kan helpen bij het opsporen van kanker, doet 62 procent van de vrouwen dit niet regelmatig. De Borstkanker Vereniging Nederland (BVN) en geneesmiddelenbedrijf MSD lanceerden daarom in maart dit jaar de bewustmakingscampagne Day 3: iedere derde dag van de maand zouden vrouwen hun borsten moeten controleren. 

'Onnodige angst' 

De oproep van de Borstkankervereniging werd op de webpagina van de campagne genuanceerd, maar het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG) vond dat niet duidelijk genoeg en wilde dat de campagne werd gestaakt. Het letterlijk opvolgen van dit advies zou volgens het genootschap kunnen leiden tot onnodige angst, zorgen en bezoekjes aan de huisarts.

Vrouwen hebben op een bepaald moment in hun menstruatiecyclus namelijk knobbeliger borstklierweefsel. Wanneer een vrouw elke derde dag van de maand zelfcontrole doet zonder rekening te houden met haar cyclus, kan dat dus voor een incorrect beeld zorgen. 

In de aangepaste campagne wordt een maandelijkse controle niet langer geadviseerd, zegt BVN-directeur Guerrero Paez. "We zeggen nu: doe het regelmatig. Hoe vaak dat precies is, is aan de vrouwen zelf." De Borstkankervereniging houdt nog wel vast aan 'de regel van drie', maar dat wil in de nieuwe campagne zeggen: drie vingers, op drie plekken en drie minuten lang. "Het getal drie is bedoeld als geheugensteuntje. Als je je hoofd op je linkerschouder legt, zie je in het getal 3 twee borsten." 

De NHG vindt het fijn dat de Borstkankervereniging naar de kritiek geluisterd heeft. "We zijn blij dat BVN de vaste dag waarop vrouwen hun borsten zouden moeten controleren heeft losgelaten", zegt een woordvoerder. Daarnaast verwijst BVN in de campagne nu ook naar thuisarts.nl. "Ook dat vinden we heel belangrijk, omdat daar precies staat omschreven op welke signalen je als vrouw moet letten wanneer je zelfonderzoek doet."  

Na menstruatie 

Ook Santoecha vindt het goed dat de campagne is aangepast. "Ik schrok toen ik de campagne in maart zag. Het is al jaren bekend dat je je borsten de week na je eerste menstruatiedag moet controleren. Zelf controleer ik mijn borsten wel een paar keer per maand, waarschijnlijk omdat de angst er bij mij goed in zit."

Ze kreeg chemokuren, een borstamputatie, de lymfeklieren in haar oksel werden verwijderd en ze werd 28 keer bestraald. "Inmiddels heb ik al negen jaar hormoontherapie, daardoor voel ik me soms net een oude vrouw. Volgend jaar ben ik eindelijk klaar, dan gaat echt de vlag uit." 

Het is belangrijk dat vrouwen hun eigen borsten goed kennen, zegt Guerrero Paez. De directeur hoopt met de campagne het percentage van vrouwen dat geen zelfonderzoek doet omlaag te brengen. "Het zou mooi zijn als dit volgend jaar 32 procent is in plaats van 62, want het is goed om alert te blijven. Hoe voelt mijn lijf, hoe voelen mijn borsten en zie ik verandering? We willen geen onrust creëren, maar wel bewustwording."

Partner kan helpen 

Een kleine groep vrouwen wordt onzeker van het controleren van hun borsten, zegt de BVN-directeur. "Die weten van zichzelf dat ze er angstig van worden en dan meteen naar de huisarts willen. Als ze een partner hebben zouden ze die kunnen vragen om af en toe naar de vorm van de borsten te kijken. En vanaf je vijftigste kan je via het bevolkingsonderzoek een mammografie laten maken, al wordt je daar door personeelstekort in plaats van elke twee jaar helaas nu eens per drie jaar voor uitgenodigd."

De Borstkankervereniging benadrukt in de aangepaste campagne dat het goed kennen van je borsten niet betekent dat borstkanker voorkomen kan worden of een behandeling succesvol is als de kanker tijdig wordt ontdekt. "Maar het risico op borstkanker is groot, een op de zeven vrouwen krijgt ermee te maken. Zelfonderzoek kan bijdragen aan het tijdig ontdekken van borstkanker." 

Santoecha ziet het als haar missie om (jonge) vrouwen via Instagram te motiveren om zich te verdiepen in de symptomen van borstkanker. "Het krijgen van borstkanker en het ondergaan van de behandelingen vond ik echt traumatiserend. Dat gun ik echt niemand en daarom hoop ik zoveel mogelijk mensen bewust te maken van de symptomen. Zo kwam er bijvoorbeeld vocht uit mijn tepel en waren mijn aderen heel zichtbaar, maar ik had geen idee dat dit op borstkanker kon wijzen."

Via haar Instagram-pagina informeert ze (jonge) vrouwen met video's en posts. "Het is echt belangrijk om regelmatig je borsten te controleren, want iedereen kan het krijgen. Daar ben ik het voorbeeld van." 

Borstkanker in cijfers 

• Borstkanker is de meest voorkomende kankersoort onder vrouwen: 1 op de 7 vrouwen krijgt er ooit mee te maken.
• In 2022 kregen 15.761 mensen de diagnose borstkanker, slechts 165 daarvan is man. Bijna 200 duizend Nederlanders hebben borstkanker (gehad). 
• De overlevingskans van mensen met borstkanker is de afgelopen de decennia dankzij onderzoek enorm gestegen. In 1955 was 52 procent na vijf jaar nog in leven, nu is dat 88 procent. Na tien jaar is 79 procent nog in leven. Jaarlijks overlijden 3 duizend mensen aan de gevolgen van borstkanker. 
• Bij 20 procent van de borstkankerpatiënten komt de ziekte in de familie voor. In 5 tot 10 procent van de gevallen is er sprake van erfelijke aanleg. 

Bron: KWF, Borstkanker.nl.