Omstreden diepzeemijnbouw in Noorwegen: begin van nieuwe grondstoffenrevolutie?

Maar het voorstel is omstreden: veel landen, wetenschappers en actiegroepen pleiten voor een moratorium, een tijdelijke stop op mijnbouw in de diepzee. Ze vinden dat er nog te weinig bekend is over de mogelijke gevolgen. En zijn bang dat de nadelen wel eens groter kunnen zijn dan de voordelen.

Noorwegen is een van de eerste landen ter wereld dat concrete plannen heeft om aan diepzeemijnbouw te doen. Daarvoor kijkt het land naar een gebied op zee van 280.000 vierkante kilometer, oftewel groter dan het Verenigd Koninkrijk.

Geopolitiek

Volgens de voorstanders zijn er veel grondstoffen nodig, voor nieuwe energiebronnen en bijvoorbeeld ook voor mobiele telefoons. En, zeggen ze: de strijd tegen klimaatverandering is urgent, en dus moet je hier ook snel mee aan de slag. Jeroen Hagelstein van het bedrijf Allseas benadrukt dat sommige metalen bovendien steeds schaarser worden.

"De winning aan land wordt steeds moeilijker, waardoor almaar dieper en breder moet worden gegraven naar ertsen van lagere kwaliteit."

De felbegeerde metalen zitten voor een deel in zogenoemde mangaanknollen. Deze zwarte mineraalknollen met het formaat van aardappels kunnen van de zeebodem worden opgeraapt met speciale machines.

Allseas denkt dat mijnbouw in zee soms juist minder schade veroorzaakt dan op het land. "Mangaanknollen bevatten meerdere waardevolle metalen en liggen los op de zeebodem. Wij zijn van mening dat het verzamelen van deze mangaanknollen veel minder impact heeft dan mijnbouw op het land."

De stemming in het Noorse parlement is niet van invloed op de plannen van het Nederlandse Allseas. Het bedrijf heeft wel grote ambities met diepzeemijnbouw, maar wacht nog op internationale regelgeving.

Laatste wildernis op aarde

Intussen wijzen tegenstanders erop dat met de diepzeemijnbouw miljoenen jaren oude ecosystemen overhoop gehaald kunnen worden. Carl Königel van het Wereld Natuur Fonds zegt: "Laat de diepzee, de laatste wildernis op aarde, met rust." Want de gevolgen van diepzeemijnbouw zijn volgens hem nog grotendeels onbekend.

"Je moet er niet aan beginnen, voordat je wetenschappelijk onderbouwd kunt zeggen dat er geen onherstelbare schade wordt aangericht op de zeebodem." Volgens onderzoek dat het Wereld Natuur Fonds een jaar geleden liet doen, is de mijnbouw in zee voor de energietransitie ook helemaal niet nodig. Meer innovatie en recycling kunnen ervoor zorgen dat er veel minder grondstoffen nodig zijn.

"Verminderingen zijn vooral opmerkelijk voor kobalt, nikkel en mangaan, waar 40 tot 50 procent van de vraag naar mineralen kan worden verminderd door over te schakelen op solid-state (vaste stof) en lithium-ijzerfosfaatbatterijen", schrijft WWF-NL.

Controle

Het gaat om een 'duivels dilemma', legt Henko de Stigter van het NIOZ (Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee) uit. "Er zijn inderdaad veel nieuwe grondstoffen nodig, voor de energietransitie. Maar het probleem is dat controle op de zeebodem heel moeilijk is."

In tegenstelling tot in de diepzee zijn de gevolgen van mijnbouw op het land wel goed te monitoren, zegt De Stigter. En daarnaast is het ook erg ingewikkeld om goed onderzoek te doen naar de mogelijke effecten van de diepzeemijnbouw.

"Onderzoek daarnaar doen in bijvoorbeeld een laboratorium kan eigenlijk niet, want er zijn honderdduizenden soorten daar beneden, voor een groot deel nog volstrekt onbekend. Dus je kunt alleen ter plekke experimenten doen. Maar daarmee kan je alleen in kaart brengen wat de gevolgen zijn op de korte termijn, voor maar een heel klein stukje zeebodem."

Miljoenen jaren

Sommige elementen op de zeebodem groeien in zo'n traag tempo, dat het letterlijk ook weer miljoenen jaren duurt voordat ze zijn teruggekeerd in de staat zoals die was voordat de mijnbouw begint.

De Internationale Zeebodem Autoriteit (ISA) reguleert de diepzeemijnbouw in internationale wateren. Er zijn inmiddels meerdere landen, zoals Frankrijk en Duitsland, die pleiten voor een moratorium. Maar de plannen van Noorwegen bevinden zich binnen de zogenaamde Exclusieve Economische Zone. Een gebied waar alleen Noorwegen het voor het zeggen heeft.