Rapport over misstanden publieke omroep verschijnt vandaag: hier gaat het over

De onderzoekscommissie werd eind 2022 opgericht, in eerste instantie vanwege het Volkskrantartikel over misstanden bij de talkshow De Wereld Draait Door (DWDD). Later kwamen er nog meer geluiden naar buiten over misstanden bij andere redacties en programma's waarna de commissie zich boog over de hele publieke omroep.

Eerder al kwamen ook misstanden bij het RTL-programma The Voice of Holland naar buiten via het programma #BOOS van Tim Hofman. Omdat het onderzoek van de Onderzoekscommissie Gedrag en Cultuur Omroepen zich alleen richt op de NPO, nemen we dit niet mee in het artikel.

De Wereld Draait Door

Een gigantische bom ontplofte in medialand in november 2022: ruim vijftig voormalige medewerkers van de succesvolle talkshow zeiden in gesprek met de Volkskrant het gedrag van presentator Matthijs van Nieuwkerk als 'grensoverschrijdend' te hebben ervaren. 

Volgens hen maakte Van Nieuwkerk zich schuldig aan 'extreme woede-uitbarstingen en publieke vernederingen'. Tientallen medewerkers vielen ziek uit vanwege de werkomstandigheden bij het programma. De woede-uitbarstingen en vernederingen zouden ervoor hebben gezorgd dat 'een angstcultuur in stand werd gehouden'.

Spijt

De presentator zelf liet in een reactie tegenover de Volkskrant weten dat hij 'enorme spijt' heeft dat hij 'niet iedereen een veilig en prettig gevoel' heeft kunnen geven. Tegelijkertijd liet hij ook weten zich niet zo te willen laten weg zetten. "Zeker, ik was fanatiek, ­eigenwijs en streng. En ik kon af en toe lelijk uit mijn slof schieten. Waardeloos. Maar ik ben nu gemakshalve ­teruggevouwen tot een Eeuwige Driftbui. En dat was ik dacht ik niet."

De toenmalige directie van BNNVARA liet weten dat er inderdaad sprake is geweest van grensoverschrijdend gedrag. "De eindredactie en presentator hadden op hun gedrag en de cultuur op de redactie aangesproken moeten worden. Dat dit destijds niet is gebeurd, is pijnlijk voor de (oud-)collega’s die dit aangaat", aldus de directie.

Na enkele dagen beraad trok Van Nieuwkerk zijn conclusies. Hij stopte bij omroep BNNVARA waar DWDD onder valt omdat hij geen andere mogelijkheid zag. "Het feit dat mijn werkgever openlijk twijfelt aan mijn oprechtheid, maakt een verdere samenwerking onmogelijk."

Eind vorig jaar maakten de presentator en RTL bekend met elkaar in zee te gaan. Van Nieuwkerk is vanaf het voorjaar te zien met een wekelijks, actueel programma vol muziek op de zondagavond bij RTL 4. Een keuze die verbazing en ergernis opriep bij verschillende instanties. Onder meer Van Rijn vroeg zich af waarom RTL de uitkomsten van zijn onderzoekscommissie niet eerst heeft afgewacht. 

Na uitkomst van het Volkskrantartikel kreeg Mores, een meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag binnen de podium-, film- en televisiesector, meerdere meldingen binnen over misstanden op andere plekken. De NPO liet daarop weten dat het onderzoek omroepbreed zal worden uitgevoerd.

NOS Sport

Enkele maanden later, maart vorig jaar, schudde de mediawereld opnieuw op zijn grondvesten. De Volkskrant publiceerde wederom een stuk over misstanden, ditmaal bij NOS Sport. Centraal in het verhaal stond presentator Tom Egbers. De presentator had in 2005 een korte affaire met een 22-jarige stagiaire van NOS Sport. Nadat de affaire was beëindigd, escaleerde de situatie volgens de krant en begon Egbers de vrouw te pesten. 

Volgens het artikel heerste er jarenlang een giftige werksfeer waarin seksuele intimidatie, racisme, wegpesten en extreem haantjesgedrag 'zo normaal waren dat ze soms niet eens meer worden opgemerkt'. Bijna alle (oud-)medewerkers die hun verhaal deelden met de krant, durfden dit alleen anoniem te doen. Oud-presentatrice Aïcha Marghadi deed haar verhaal wel in het openbaar. Ze vertelde onder meer hoe ze werd doodgezwegen en uitgescholden op de redactie. "Een collega zei me dat ik een experiment was. Een excuus-Marokkaan."

Van de buis

Na het verschijnen van het artikel maakte de hoofdredactie, die dan al jarenlang uit dezelfde mensen bestond, bekend 'gefaseerd uit te treden'. Na enkele dagen en veel kritiek op die beslissing trad de hoofdredactie per direct af. 

De NOS besloot een week na publicatie dat Tom Egbers 'een paar maanden' niet op televisie te zien zou zijn. Sindsdien heeft de NOS geen updates gegeven over de presentator. Ook kan de omroep niet zeggen wanneer hier wel duidelijkheid over komt.

Enkele maanden later, in juni vorig jaar, maakte de commissie Van Rijn bekend dat het de resultaten van het onderzoek niet op tijd kan leveren. Oorspronkelijk werden die verwacht in juni. Meer mensen dan verwacht hadden zich bij de commissie met klachten gemeld. Daarom werd de oplevering van het onderzoek uitgesteld tot het vierde kwartaal van 2023.

OP1

Ongeveer tegelijkertijd met het uitstellen van het rapport kwam ook nieuws naar buiten over de situatie van de talkshow Op1. Omroep BNNVARA liet weten te stoppen met de talkshow. Officieel vanwege 'een verschil van inzicht', al schreef de Volkskrant dat er meer aan de hand is.

Onveilige werkomgeving

Zo zou er een conflict zijn tussen hoofdredacteur Bert Huisjes van omroep WNL en een eindredacteur van het programma. Ook zou er sprake zijn van een onveilige werkomgeving, meldde de Volkskrant na gesprekken met tien (oud)-redacteuren en de betrokken partijen. Huisjes zei dat alle medewerkers van Op1 er op zijn gewezen dat ze hun ervaringen kunnen delen met de commissie Van Rijn: "Een veilige werkomgeving staat voorop."

De commissie Van Rijn liet vlak daarna weten ook de situatie van Op1 mee te nemen in hun onderzoek. "We nemen heel Hilversum mee in het onderzoek, dus ook Op1."

Afgelopen december werd bekend dat het de commissie niet lukte om de onderzoeksresultaten nog in 2023 te delen en werd het opnieuw uitgesteld naar eind januari. "Het is een complex en gevoelig onderzoek dat vraagt om een gedegen aanpak. Op dit moment zijn we in de afrondende fase van de rapportage", zei de commissie toen.

Nu is duidelijk dat het rapport vandaag om 10.30 uur wordt gepresenteerd.