Dit staat een staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas nog in de weg

De onderhandelingen lopen al een tijd, vertelt Midden Oosten-verslaggever Pepijn Nagtzaam: "Er wordt al maanden gepraat en ook al weken geroepen dat 'we best dicht bij een akkoord zijn'. Maar zolang Hamas en Israël er niet allebei een handtekening onder zetten, is er geen staakt-het-vuren."

Gisteren reisde een delegatie van Hamas af naar Egyptische hoofdstad Caïro om deel te nemen aan de onderhandelingen. Op tafel zou een wapenstilstand van zeker zes weken liggen. Er wordt geprobeerd om het staakt-het-vuren voor de ramadan, die aanstaande zondag of volgende week maandag begint, van start te laten gaan.

"In de Arabische wereld wil men inderdaad graag dat het dan rond is", zegt Peter Malcontent, specialist Israëlisch-Palestijns conflict aan de Universiteit Utrecht. "De ramadan is een belangrijke periode in de geloofsbeleving van moslims. Die zijn bovendien kwetsbaarder in die periode, en dus hopen zij inderdaad op iets meer rust en een wapenstilstand." Maar gaat dat gaat lukken? "Dat is de vraag."

Andere belangen

Bij de onderhandelingen komen telkens vergelijkbare hordes voor, vertelt hij. Ten eerste de tegengestelde belangen: "Hamas zou het liefst een wapenstilstand zien die uitloopt in een volledige, definitieve wapenstilstand. Voor Israël past dat niet bij de doelstelling om Hamas helemaal uit te schakelen."

"Beiden willen een deal wel als 'overwinning' kunnen verkopen", vult Nagtzaam aan. Hamas uitschakelen is nog niet gelukt, "maar het vrij krijgen van gijzelaars zou ook een overwinning kunnen zijn." Israël eist dan ook meer informatie over de overgebleven gijzelaars in Gaza. "Ze willen een lijst van namen van de mensen die nog in leven zijn. Hamas gaat daar niet in mee", zegt Malcontent.

Al ligt het wel voor de hand dat er bij een staakt-het-vuren weer gijzelaars worden vrijgelaten. Nagtzaam: "Hamas weet natuurlijk ook wel dat dat nodig is om er iets voor terug te krijgen. Maar het is tegelijkertijd ook hun enige onderhandelingsmiddel."

Andere prioriteiten

En er spelen meer moeilijkheden bij bewerkstelligen van een nieuwe wapenstilstand. Zo staan aan de Israëlische kant van de onderhandeltafel lang niet alle neuzen dezelfde kant op, vertelt Malcontent. "Eigenlijk stelt het ene Israëlische kamp de prioriteit bij het vrij krijgen van alle gijzelaars en het andere kamp vindt het vooral belangrijk dat Hamas wordt uitgeschakeld." Niet iedereen heeft dus evenveel belang bij zo'n succesvol staakt-het-vuren. "En de Israëlische premier Netanyahu wandelt ergens tussen de kampen door."

Opmerkelijk is dan ook dat de Amerikaanse vicepresident Kamala Harris vandaag Israëlische minister Benny Gantz op bezoek heeft, een rivaal van Netanyahu. Dat levert irritatie op bij de Israëlische premier. "Voor het Westen is Gantz makkelijker om mee te praten", zegt Malcontent. "Netanyahu is onvoorspelbaarder." De historicus sluit overigens niet uit dat er ook binnen Hamas onenigheid bestaat: "Maar daar kunnen we minder goed in de keuken kijken."

Broos vertrouwen

De situatie in Gaza heeft ook invloed op een mogelijk staakt-het-vuren. "De onderhandeling hebben ook weer een knauw gekregen door de beschietingen bij een hulpkonvooi in Gazastad van vorige week", zegt Nagtzaam. Donderdag kwamen tientallen en mogelijk meer dan honderd Palestijnen om het leven nadat ze op een vrachtwagen met hulpgoederen waren afgekomen. 

Volgens ooggetuigen werd er direct op de Palestijnen geschoten, zonder dat zij enige bedreiging zouden hebben gevormd. Het ministerie van gezondheid in Gaza voegt eraan toe dat daarbij ook op hoofden zou zijn geschoten. Maar volgens Israël zouden de meeste slachtoffers onder de voeten zijn gelopen, en werd er slechts geschoten op mensen die op het Israëlische leger afkwamen.

"Dat kun je niet los zien van zo'n onderhandelingsproces", zegt Nagtzaam: "Het vertrouwen tussen Israël en Hamas is broos. Of zelfs afwezig. En dat vertrouwen breekt heel snel. Zeker bij dit soort gebeurtenissen." Malcontent: "Het maakt het er allemaal niet gemakkelijker op."

De onderhandelingen lijken nog niet verloren, maar of ze ook echt opschieten, dat weten we niet. Vice-president Harris zei gisteren dat de bal bij Hamas ligt om het aanbod te accepteren. "Maar dat is onderhandelingstactiek", zegt Malcontent. "De Amerikanen zeggen steeds: 'het is bijna rond', dat doen ze ook om druk op de ketel te houden. Je moet die officiële uitspraken met een korreltje zout nemen."

Voedseltekort

Wat wél duidelijk is, is dat een wapenstilstand veel verlichting zou bieden aan de Gazanen: "Het allerbelangrijkste op dit moment is dat er dan meer humanitaire hulp uitgerold zou kunnen worden", zegt Malcontent. Nu worden er nog niet genoeg vrachtwagens binnengelaten, zegt hij. "Voedsel bederft soms al voordat het de grens over kan."

Er worden al wel hulpgoederen gedropt door verschillende landen via de lucht. Ook de VS deed dat afgelopen week voor het eerst. Maar die droppingen zijn volgens Malcontent een beetje voor de bühne. Nagtzaam beaamt dat: "Jordanië maakt er zelfs een hele show van. Zo is de koning zelfs al mee geweest met zo'n vlucht. Het zet écht géén zoden aan de dijk." Zo zijn het vaak te weinig hulpgoederen, en komen ze niet altijd op de juiste plek terecht.

Wat wel zou helpen, zijn meer vrachtwagens met goederen, zeggen beiden. "En daar is een wapenstilstand voor nodig", aldus Malcontent.