Doe maar iets simpels, hoorde Najib, nu gaat hij over mensenlevens

De linoleumvloer die per dag duizend voetstappen verdraagt, de anonieme doktersjassen, nieuw leven in de ene vleugel, de dood of het randje van de dood in de andere. Als Najib een ziekenhuis waar dan ook ter wereld binnenloopt, voelt het vertrouwd. Vanaf zijn eerste stage toen hij zestien was, wist hij: dit is zijn tweede thuis, hier hóórt hij.

Vroeger, toen zijn ouders naar bed gingen en dachten dat al hun zeven kinderen sliepen, sloop kleine Najib, hij was een jaar of zeven, naar de woonkamer en zette de tv aan. Met het geluid zacht keek hij naar Amerikaanse ziekenhuisseries: gierende ambulances, rennende artsen, doodzieke patiënten op brancards. Mensen helpen, dat wilde hij ook, dacht hij.

Ambities begonnen jong

Die wens werd versterkt toen hij als tienjarige voor het ziekenhuis in Groningen stond; zijn pasgeboren nichtje onderging een kritieke hartoperatie. Maar ondanks een hoge cito-score kreeg Najib vmbo-advies. Hij geeft toe, dat lag ook deels aan zijn gedrag: gummetjes gooien in de klas, met zijn vrienden gekke geluidjes maken bij de invaldocent. Kwajongensstreken.

Daarnaast waren zijn ouders eerste generatie gastarbeiders. Zijn vader was in de jaren 70 als gastarbeider naar Nederland gekomen. Een textielfabriek uit Enschede zocht 40 nieuwe werknemers. Met 600 mannen stond hij in de rij bij de selectie. De een na de ander werd afgewezen. "Ook een vriend van mijn vader kwam teleurgesteld naar buiten. Die vertelde over de grote Nederlandse man achter de deur, die je bij binnenkomst een hand gaf en je naar zich toetrok. Wie viel, was niet sterk genoeg."

Voor de directeur dit trucje bij Najibs vader kon uitvoeren, trok hij de boomlange Nederlander naar zich toe, die viel voor hem op de grond. "De directeur moest lachen en stuurde mijn vader naar de medische selectie."

Kansen creëren

"Als hij was gevallen, had ik een heel andere jeugd gekend", zegt Najib. Hij blikt terug op een zorgeloze kindertijd in Enschede: in het weekend met het hele gezin naar de markt, naar parken en elke zomer in een busje naar Tanger, Marokko. "Maar van zo'n arbeiderswijk word je als tiener ook rebels. Ik voelde me niet altijd begrepen en mede daarom was ik druk."

In het tweede jaar van de opleiding zorg en welzijn vroeg zijn mentor wat hij later wilde worden. Daar hoefde Najib niet lang over na te denken: medisch professional. "Kies maar iets makkelijkers, lachte zijn mentor. "Haar beide kinderen waren dierenarts en die studie was écht heel moeilijk."

Maar laten we alsjeblieft niet blijven hangen in het verhaal van de verkeerd ingeschatte Marokkaan die het heeft gemaakt, zegt Najib. Kansen moet je zelf creëren, wist hij, ondanks je achtergrond of de wijk waarin je opgroeit. Dat bewees zijn vader en dat voorbeeld volgde Najib.

Klinisch perfusionist

Zijn studententijd was hard werken, niet zeiken, vrolijk zijn, je collega's waarderen en ervan leren. Hij had twee bijbaantjes om zijn laboratoriumstudie (mbo) en later een versnelde bachelor in biomedisch laboratoriumonderzoek (hbo) te betalen. Het was doorzetten, en durven. Vooral durven. "Ik had een vaste baan als medisch analist in een ziekenhuis, een stabiel inkomen, een fijne plek. Dus mijn ouders zeiden: 'Koop een huis, hou dit vast, maak slimme keuzes.'"

Maar Najib wilde meer. Een collega vertelde dat hij klinisch perfusionist wilde worden. Klinisch wat? "Ik ging het 's avonds meteen googelen. Perfusie betekent letterlijk: het doen doorstromen van het bloed door het lichaam. Je bent verantwoordelijk voor de bloedsomloop van de patiënten binnen en buiten de OK. Je bediende onder meer de grote hart-longmachine in de OK, zette letterlijk iemands hart en longen stil en nam het lichaam over. Dit was wat anders dan bloed onderzoeken in het lab, hier was je verantwoordelijk voor een mensenleven."

Maar er was twijfel, onzekerheid. "Ik wist niet zeker of ik dit specialisme wel zou kunnen."

'Extreem fascinerend'

Niet veel later moest hij een nieuwe bloedtest op de hartafdeling goedkeuren voordat een patiënt werd geopereerd. Daar zag hij een klinisch perfusionist met zo'n grote hart-longmachine lopen. "Ik mocht meekijken bij een operatie en zag hoe de borstkas werd opengemaakt en de ribben uit elkaar werden gehaald. Daarna zag ik het hart kloppen in helder vocht. Er werden klemmen op de slagaders gezet en niet veel later zoog de machine het bloed uit het lichaam, en werd de hart- en de longfunctie overgenomen. Het was extreem fascinerend. Dit wilde ik ook."

Met zijn technische en medische achtergrond had hij de juiste papieren en Najib besloot in meerdere ziekenhuizen te solliciteren voor een opleidingsplek. Hij werd in vier ziekenhuizen aangenomen en kon bij allemaal de specialistische opleiding volgen. Hij koos voor Groningen. "Daar was mijn nichtje geopereerd. Het ziekenhuis voelde vertrouwd."

'Droom kwam uit'

Wat volgde was een intensieve opleiding van leren en werken. Kijken, kijken, honderd keer kijken en op het einde van het eerste jaar: de proeve van bekwaamheid. "Ik had gehoopt op een – voor mij - simpele bypassoperatie, maar nee hoor, ik kreeg een patiënt met niet alleen hartklachten, maar ook met ernstig nierfalen." Dat betekende, naast het hele apparaat checken en de klemmen op de aorta plaatsen, ook een dialyse en andere extra checks. "Het voelde als afrijden over een hindernisbaan in plaats van de snelweg."

Bloednerveus was hij. Een team specialisten volgde zijn bewegingen minutieus. Niet veel later wachtte hij op de uitslag van zijn examen. "Het enige commentaar: prima procedure." Hij kon zijn opleiding vervolgen. Twee jaar later studeerde hij met een 9 af.

"Een droom die uitkwam, niet normaal."

Niet iedereen overleeft het

Najib is een van de ruim honderd cardiovasculair perfusionisten – ook wel klinisch perfusionisten – van ons land. In de operatiekamer is zijn werk een samenspel met de anesthesist en hartchirurg. Naast hartchirurgie, werkt een klinisch perfusionist op de afdeling oncologie, helpt bij orgaandonaties en is actief op de intensive care.

Soms is het werk meedogenloos, zegt hij. Patiënten zijn heel erg ziek. En niet iedereen overleeft het. "Op de intensive care liggen mensen soms wekenlang aan de hart-longmachine. Elke dag controleer ik samen met het team de patiënt, die vaak in coma ligt. Ik controleer de apparatuur en samen met het team bepalen we het beleid van de patiënt. Als de patiënten wakker zijn, maak ik een praatje met ze. Maar de behandeling die wij doen hebben een hoog risico, het is een laatste redmiddel. Soms sterft de patiënt."

Dat is verdrietig, maar het went. Het hoort helaas bij het werk. "Behalve bij kinderen, dat went nooit. Ik heb weleens een baby van drie maanden behandeld die vanwege kinkhoest volledig kapotte longen had en dit niet zou overleven. Ik moest de klemmen van de bloedcirculatie, waar het meisje afhankelijk van was, plaatsen. De baby overleed voor mijn ogen nadat wij haar op de schoot van haar ouders hebben gelegd. Het hele team was in tranen."

Opereren in Marokko

In Nederland is de hart-longzorg van topkwaliteit. Maar tijdens zijn vele vakanties in Marokko wist hij dat hartchirurgie in het noorden van het land beperkt toegankelijk was. In de regio Tanger-Tétouan, waar zijn familie vandaan komt, leven 6 miljoen mensen en er zijn maar drie hartchirurgen. De wachtlijst is voor sommige mensen twaalf jaar. "Mensen die niet minimaal 11.000 euro kunnen betalen voor een hartoperatie of geen ziekenfonds hebben, omdat hun bezitting een koe is en een stuk grond, gaan na een diagnose naar huis en wachten op hun dood."

Er ontstond een nieuwe droom: goede hart-longzorg ook toegankelijk maken voor mensen in Marokko voor wie zo'n operatie niet te betalen is. Samen met twee collega's en zijn beste vriend Mohamed besloot hij de stichting Qalb Foundation op te zetten, Qalb betekent hart in het Arabisch, om hartzorg toegankelijk te maken voor de kansarme patiënten in Marokko. 

Twee tot drie keer per jaar gaat een team naar Marokko om daar gratis operaties uit te voeren. "We doen er twee tot drie per dag. Het is een druppel op een gloeiende plaat, maar met de nodige preventie bij de lokale bevolking hopen we de bewustwording van een gezondere lifestyle te vergroten. Iets simpels als tandenpoetsen kan al helpen." 

Weinig vrije tijd

Najib werkt zo'n 60 uur per week. Tijd voor vrije tijd is er weinig. Toch lukt het hem prima nog een paar uur in de sportschool door te brengen. Het liefst met zijn twee beste vrienden - Ibrahim en Mohammed - die net als hij in Utrecht wonen. En, zegt hij, hij heeft zeven weken vakantie. Die besteedt hij deels aan vrijwilligerswerk en deels aan reizen. Naar Dubai, naar Jordanië en naar Marokko. Als er maar een goed hotel is en een hamam in de buurt.

Maar na een vakantie wil hij altijd naar huis. Weer werken. Het ziekenhuis voelt als zijn tweede thuis. Tijdens zijn opleiding begon hij nog te blozen als een hartchirurg langsliep - de hoogste in de hiërarchische piramide – inmiddels kent hij de mensen achter de operatiepakken. De professionals met ambities, met topsportmentaliteit – want fouten kunnen fataal zijn. De OK voelt als een warm nest.

Soms, als hij tijdens een operatie de bekende flatline ziet - de aanhoudende vlakke lijn op de monitor als er geen hartslag meer is - die nodig is voordat de chirurg aan de slag gaat, denkt hij terug aan vroeger. Aan die jongen die 's avonds stiekem ambulanceseries keek. "Dan voel ik me in dat programma staan. Maar nu had ík die flatline veroorzaakt. Ik stond hier als medisch professional. Ik knijp mezelf heel vaak, mijn werk, onze foundation, dit is geen droom meer, dit is echt."

Zondaginterview

Elke zondag publiceren we een interview in tekst en foto's van iemand die iets bijzonders doet of heeft meegemaakt. Dat kan een ingrijpende gebeurtenis zijn waar diegene bewonderenswaardig mee omgaat. De zondaginterviews hebben gemeen dat het verhaal van grote invloed is op het leven van de geïnterviewde.

Ben of ken jij iemand die geschikt zou zijn voor een zondaginterview? Laat het ons weten via dit mailadres: zondaginterview@rtl.nl

Lees hier de eerdere zondaginterviews.