Kroongetuige klapt uit de school: wat weet Dominique K.?
Twee moorden, een poging tot moord, de beschieting van een hotel en het voorbereiden van nog eens een moord: vandaag is in Amsterdam de omvangrijke rechtszaak 'Eftermid' begonnen. Er is een grote rol vastgelegd voor kroongetuige Dominique 'Do' K, want een groot deel van de zaak berust op zijn verklaring. Iedereen wacht vol spanning af: hoeveel gaat hij vertellen? Vier vragen over deze zaak en de controversiële inzet van kroongetuigen.
1. Om wat voor zaak gaat het?
De zaak die vandaag in Amsterdam van start gaat, bestaat eigenlijk uit vier kleinere onderzoeken. Het gaat om twee moorden in Amsterdam en Rotterdam, de voorbereidingen op een moord in Rotterdam en de beschieting van een Amsterdamse nachtclub waarbij ook de Albert Heijn ernaast werd geraakt. De zaak heeft de willekeurig gekozen naam Eftermid gekregen, naar het Zweedse woord voor 'middag', en kan wel eens een omvangrijke strafzaak worden.
Volgens Het Parool is al het geweld het gevolg van een hoogopgelopen conflict in de onderwereld.
De meest heftige gebeurtenis is misschien wel de vergismoord op de 33-jarige Serdar Ay in 2020 in Amsterdam. Hij reed in een geleende auto en werd volgens de politie door vele kogels geraakt. Later bleek dat hij niet het doelwit was, maar dat dat de eigenaar van de auto was.
2. Wat is de rol van de kroongetuige in deze zaak?
In totaal staan vier mannen voor de rechter: Mouad K., Imraan B., Fouad A. en Dominique K. Maar voor de moord op Serdar Ay is alleen Dominique K. veroordeeld tot 15 jaar cel, bij hem is bewezen dat hij de volgapparatuur onder de auto heeft geplaatst. In aanloop naar het hoger beroep van die zaak is hij overgelopen naar justitie.
De grote vraag is nu wat hij allemaal heeft verteld. Welke informatie heeft hij? En kan hij alleen vertellen over de moordenaars of ook over de hoger geplaatste criminelen? Dat zal de aankomende periode duidelijk moeten worden tijdens de behandeling van de zaak.
3. Hoe bijzonder is het dat een kroongetuige wordt ingezet?
"Zaken met kroongetuigen krijgen heel veel aandacht, maar ze worden helemaal niet vaak ingezet", zegt Bram Groothoff, strafrechtdeskundige aan de Vrije Universiteit. Daardoor is het beeld ontstaan dat het heel vaak voorkomt, terwijl in de praktijk heel zeldzaam is. Pas sinds 2006 is er een wettelijk kader voor het sluiten van deals met kroongetuigen, waarbij maximaal de helft van de straf kan worden kwijtgescholden. Sindsdien is het volgens Groothoff tussen de 8 en 10 keer ingezet. "Het zijn echt de allergrootste zaken waar het bij wordt gebruikt", zegt hij.
"Je moet aan veel waarborgen voldoen, dus het moet wel de moeite waard zijn", zegt Rolf Hoving van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij schreef een boek over de inzet van kroongetuigen in het Passageproces. Eerst moet worden vastgesteld welke informatie iemand heeft en dan moet een heel traject worden doorlopen waarin verschillende mensen beslissen of een kroongetuige mag worden ingezet.
Een kroongetuige moet natuurlijk ook goed worden beveiligd, dus de kosten die daarbij komen kijken zijn ook een deel van de afweging, zegt Hoving. "Als het wordt gebruikt, dan is dat omdat er niet op een andere manier kan worden achterhaald wat er speelt. Het is eigenlijk het laatste middel dat je bij opsporing wil gebruiken."
4. Waarom is het gebruik van kroongetuigen controversieel?
Met de inzet van kroongetuigen haalt het Openbaar Ministerie zich ook een hoop op de hals, zegt strafrechtdeskundige Bram Groothoff. Kroongetuigen zijn bijna altijd zware criminelen die hebben toegegeven ergens schuldig aan te zijn. "Je geeft het liefst iedereen de verdiende straf", zegt Groothoff. Daarnaast is er altijd de vraag hoe betrouwbaar een kroongetuige is.
Ook laat je je als rechterlijke macht in met de onderwereld, waarbij het moeilijk te voorspellen is wat de gevolgen ervan zullen zijn. "Elke keer gebeurt er weer iets waar je geen rekening mee houdt", zegt hij. Bijvoorbeeld bij Nabil B., de kroongetuige in het proces tegen onder anderen Ridouan Taghi, heeft zijn getuigenis geleid tot een golf van geweld. Denk aan de liquidaties van advocaat Derk Wiersum, de broer van Nabil B. en vertrouwenspersoon Peter R. de Vries.
"Je kunt je ook afvragen hoe noodzakelijk het nog is", zegt Groothoff. Door het kraken van de telefoons van criminelen kan soms veel meer en betrouwbaardere informatie worden opgehaald. "Door deals te sluiten met kroongetuigen kan het beeld ontstaan dat de overheid besmet raakt met de onderwereld. Daardoor ontstaan elke keer weer nieuwe dilemma's, waar je als overheid opnieuw iets mee moet."