Burgervliegtuig mogelijk aangezien voor drone: 'Dacht dat het uit elkaar zou vallen'

"Alle overlevenden zeiden zonder uitzondering dat ze drie ontploffingen hoorden toen het vliegtuig boven Grozny vloog", zegt de minister van Transport van Azerbeidzjan, waar het vliegtuig vandaan kwam. Hij zegt dat het toestel van binnen en van buiten was beschadigd.

Onderzoekers uit Azerbeidzjan, Kazachstan en Rusland proberen de oorzaak van de ramp vast te stellen. Azerbeidzjaanse onderzoekers zeggen dat het vliegtuig is geraakt door een Russisch luchtverdedigingssysteem, de zogeheten Pantsir-S1. De woordvoerder van het Kremlin, Dmitry Peskov, zegt dat er niet gespeculeerd moet worden over de oorzaak van de vliegramp voordat het onderzoek is afgerond.

Uitlezen van zwarte dozen

Onderzoekers hebben twee zwarte dozen van het vliegtuig gevonden, die worden uitgelezen om meer duidelijkheid te krijgen over de oorzaak van de ramp. Het uitlezen duurt waarschijnlijk zo'n twee weken.

Het vliegtuig van Azerbaijan Airlines kwam uit de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe en was bijna bij haar eindbestemming: Grozny, de hoofdstad van de Russische deelrepubliek Tsjetsjenië. In de buurt van die stad verdween het vliegtuig van de radar. Later dook het weer op bij Kazachstan, waar het neerstortte. Op de ochtend van de vliegramp meldden lokale bronnen op berichtendienst Telegram dat er explosies te horen waren in de stad.

Persbureau Reuters sprak drie inzittenden die de ramp hebben overleefd. Ze bevestigden allemaal dat ze knallen hadden gehoord. "Na de knal dacht ik dat het vliegtuig uit elkaar zou vallen", zegt passagier Subhonkul Rachimov vanuit het ziekenhuis. "Het was overduidelijk dat het vliegtuig op de een of andere manier was beschadigd."

Bemanningslid Zulfugar Asadov zegt tegen Reuters dat het vliegtuig niet in Grozny mocht landen vanwege zware mist, en dat het daarom rondom de stad bleef cirkelen. Hij vertelt dat hij vervolgens drie knallen hoorde. Het toestel kon ondanks de explosies doorvliegen.

"De kapitein zei dat hij werd geadviseerd om het vliegtuig op de Kaspische Zee te landen, maar hij besloot om koers te zetten naar Aktau en op de grond te landen", zegt Asadov. Het toestel stortte neer vlak nadat het de overkant van de zee bereikte.

In de onderstaande video zie je beelden van de crash en de reddingsoperatie:

Rusland ontkent dat het verantwoordelijk is voor de crash. Vlak na de ramp op woensdag zeiden de Russische autoriteiten nog dat het vliegtuig niet in Bakoe kon landen vanwege de dichte mist, en dat er vervolgens een groep vogels tegen het toestel was aangevlogen. Azerbaijan Airlines meldde hetzelfde, maar lijkt die verklaring inmiddels weer tegen te spreken: de vliegmaatschappij meldde op vrijdag alleen dat er sprake was van 'fysieke en technische externe inmenging'.

Op foto's en video's van het neergestorte vliegtuig zijn gaten te zien. Volgens deskundigen komen die gaten eerder door raketscherven dan door een groep vogels.

Oekraïense droneaanval

Het hoofd van het Russische luchtvaartagentschap hintte op vrijdag dat er meer aan de hand was dan mist en vogels: "De situatie was op die dag tijdens die uren in het gebied van de luchthaven van Grozny zeer ingewikkeld. Oekraïense gevechtsdrones voerden op dat moment terroristische aanvallen uit op de civiele infrastructuur in de steden Grozny en Vladikavkaz."

Een bron binnen de Amerikaanse overheid zegt tegen CNN dat er aanwijzingen zijn dat het vliegtuig tijdens de droneaanval door een Russisch luchtverdedigingssysteem is geraakt. Volgens de bron werd het vliegtuig mogelijk aangezien voor een vijandelijk toestel.

De afgelopen maanden is de stad Grozny al meerdere keren geraakt door Oekraïense drones. Ze vielen onder andere een hoofdkwartier van de lokale speciale politie aan, en een opleidingsinstituut van de Russische speciale eenheden.

GPS verstoord

Uit openbare bronnen blijkt dat het gps-signaal van het vliegtuig werd verstoord terwijl het boven het zuidwesten van Rusland vloog. Ook een anonieme Azerbeidzjaanse bron zegt tegen Reuters dat de communicatiesystemen van het vliegtuig niet goed werkten wegens Russische gps-verstoring. Het wijst erop dat het vliegtuig tijdens een Oekraïense droneaanval op Grozny vlakbij vloog.

Tijdens vijandelijke droneaanvallen gebruiken zowel Rusland als Oekraïne speciale technologie die alle gps-apparatuur in de omgeving platlegt. Op die manier proberen ze drones van de tegenstander te verstoren. Terwijl het GPS-signaal wordt verstoord, kunnen ook burgers hun navigatiesysteem niet gebruiken, omdat apps zoals Google Maps aangeven dat ze honderden kilometers verderop staan.

Vliegen boven oorlogsgebied

Grozny ligt op zo'n 850 kilometer van het front in Oekraïne, maar zowel Rusland als Oekraïne voeren ook ver achter de frontlinies luchtaanvallen uit. Oekraïne doet dat vooral met drones die het land zelf produceert, terwijl Rusland een combinatie van drones en raketten gebruikt.

Het luchtruim van Oekraïne is daarom al sinds begin 2022 gesloten, en burgerluchtvaart is in het hele land niet toegestaan. Het Russische luchtruim is daarentegen nog altijd open, al gaan er vanuit de Europese Unie geen directe vluchten meer naar Rusland vanwege de oorlog tegen Oekraïne.

Na de vliegramp hebben meerdere luchtvaartmaatschappijen aangekondigd dat ze vluchten naar Russische steden schrappen. Azerbaijan Airlines, de maatschappij van de neergestorte vlucht, schrapt voorlopig alle reizen naar tien Russische steden. Ook een Kazachse en een Israëlische maatschappij hebben vluchten naar Rusland geschrapt vanwege zorgen over veiligheid.