Deze site laat zien welke gegevens de overheid heeft opgevraagd (tenminste, als je Belg bent)

In ons land wordt gewerkt aan een systeem waarbij je kunt zien wat voor privégegevens zijn opgevraagd door overheidsinstellingen en met welke reden (zie kader onderaan). In België kun je daar sinds deze week al voor naar de website mydata.belgium.be.

'In je persoonlijk rapport ontdek je wie recent welke gegevens van jou heeft geraadpleegd', staat te lezen op de gelikte website. Met de eID-kaartlezer of de app Itsme (de Belgische variant van DigID) log je in.

Na een paar muisklikken kunnen de Belgen vervolgens zien welke overheidsinstelling gegevens heeft ontvangen, van wie de instelling die gegevens heeft gekregen, om wat voor gegevens het gaat en wanneer dit is gebeurd. Denk bijvoorbeeld aan medische gegevens, adresgegevens of informatie over je salaris.

De database laat overigens niet alles zien: gegevens opgevraagd door de politie worden bijvoorbeeld niet getoond. De informatie gaat tot zes maanden terug.

"Ik vind het mooi", zegt Wilmar Hendriks van Privacy First. "Het is een stap in de goede richting. Hiermee kun je op eigen initiatief zien of er iets is gebeurd met je gegevens. Je kunt vervolgens zelf navraag doen en inschatten of je risico's loopt."

En daarnaast denkt de privacyexpert dat het kan helpen om het vertrouwen van de burgers in de overheid te verbeteren, zoals de Belgische overheid hoopt. "Als er iets beter werkt dan 'vertrouwen' is dat laten zien wat je doet."

Geen wondermiddel

Bestuurskundige Georgina Kuipers denkt daar net iets anders over. Ja, zo'n tool lijkt haar een goed idee. Maar: "Ik ben relatief cynisch over de mate waarin openbaarheid bij kan dragen aan vertrouwen in de overheid."

"Ik denk dat het vooral bijdraagt aan het bestendigen van vertrouwen bij mensen die het al hebben." Mensen die al weinig vertrouwen in de overheid hebben zullen moeilijker te overtuigen zijn. "Zij kunnen zich bijvoorbeeld blijven afvragen of wel echt alle informatie daar inzichtelijk is, en wie daar verder toegang toe heeft."

Belgen beklagen zich dat de verstrekte informatie zo basaal is. Je krijgt niet specifiek een lijst met gegevens te zien, maar alleen de categorie waarin de gegevens vallen zoals 'je functie binnen een onderneming'.

Ook staat de reden van het opvragen van de gegevens er niet bij. Als burgers daar meer over willen weten moeten ze zelf contact opnemen met de betreffende instelling.

Die tekortkomingen helpen niet mee als het gaat om vertrouwen. "Je zou jezelf kunnen afvragen: waarom moeten dezelfde gegevens vijf keer binnen een maand worden opgevraagd?", legt Kuipers uit. "Waarschijnlijk is daar aan de kant van de overheid een redelijke verklaring voor, maar omdat die nu niet wordt gegeven kunnen burgers met meer vragen dan eerst blijven zitten."

'Context heel belangrijk'

Sabine van Zuydam, die onder meer vertrouwen in bestuur en politiek onderzoekt, onderschrijft wat Kuipers zegt. "Het is een fijn initiatief dat kan bijdragen aan transparantie. Maar context is heel belangrijk."

"Niet voor alle burgers is duidelijk wat er komt kijken bij bijvoorbeeld het aanvragen van een uitkering en wie daarvoor achter de schermen wat aan informatie nodig heeft. Als de reden van het opvragen van gegevens niet wordt genoemd, is het heel moeilijk voor burgers om zo'n algemeen lijstje te plaatsen."

Van Zuydam vraagt zich daarbij af: in hoeverre zitten burgers hierop te wachten? "Misschien loggen ze nu een keer in omdat het in het nieuws is, maar ze zullen er waarschijnlijk niet vaak gebruik van maken."

Privacyexpert Hendriks somt nog meer dingen op die de website beter zouden maken. "Bijvoorbeeld dat je automatisch een bericht krijgt als een instelling jouw gegevens heeft opgevraagd. Of dat als iemand mijn gegevens wil bekijken, ik daar goedkeuring voor moet geven."

Schoolvoorbeeld

Hij noemt ook een schoolvoorbeeld uit Estland, waar al jaren een dergelijke website bestaat. "Burgers kunnen daar met een muisklik verzoek om uitleg doen. Daar moet de instelling die de gegevens heeft opgevraagd binnen drie weken aan voldoen."

Mathieu Michel, de staatssecretaris Digitalisering in België erkent dat de tool nog niet perfect is. Hij hoopt dat zo veel mogelijk inwoners van zijn land gebruik gaan maken van het systeem, zodat er snel een en ander kan worden verbeterd.

Ook in Nederland plannen

Momenteel kunnen Nederlanders via MijnOverheid.nl inzien welke overheidsinstellingen gegevens van hen opslaan of inzien.

Het is nog niet op een simpele manier mogelijk voor Nederlanders om te zien wanneer, wat voor gegevens zijn opgevraagd door overheidsinstellingen en met welke reden.

Plannen hiervoor zijn er wel. Over een paar jaar moet het kunnen. Of hier zoals in België een aparte website voor wordt gelanceerd, of dat dit via MijnOverheid.nl zal lopen is nog niet duidelijk.