Wél te hoog BMI, geen obesitas? Betere behandeling door nieuwe definitie

De BMI is een maat die internationaal gebruikt wordt om te laten zien of iemand een gezond gewicht heeft in verhouding tot de lengte. Een gezond gewicht is een BMI tussen de 18,5 en de 25. Ligt de Body Mass Index hoger? Dan is er sprake van overgewicht. Eerder werd van obesitas gesproken bij een BMI hoger dan 30.

Maar op die graadmeter valt genoeg af te dingen: een bodybuilder kan een BMI hebben van 32, en iemand met te veel buikvet een BMI van 28. In veel landen moet de bodybuilder op basis van de BMI worden behandeld voor obesitas. 

De persoon met een te grote buikomvang wordt dat niet, terwijl het overtollige vet rond de middel al betekent dat diegene de ziekte obesitas heeft. Dat betekent ook een verhoogd risico op bijvoorbeeld diabetes, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten.

Eerder toegang tot behandeling

Het vannacht gepubliceerde internationale onderzoek stelt daarom een nieuwe definitie van obesitas voor en komt met twee nieuwe termen, namelijk klinische en preklinische obesitas. 

Bij klinische obesitas is er van alles in het lichaam ontregeld, zoals de bloeddruk, of gaan dagelijkse activiteiten zoals traplopen niet meer soepel. Als er sprake is van klinische obesitas moet er direct toegang zijn tot een goede obesitasbehandeling, vinden de onderzoekers, ook als de BMI bijvoorbeeld 'maar' 28 is.

Preklinische obesitas is de stap ervoor. Er is te veel lichaamsvet, maar er zijn nog geen ontstekingen, de organen werken goed en dagelijkse activiteiten zoals traplopen worden niet beperkt door het te veel aan vet. Er moeten preventieve maatregelen worden genomen zodat de obesitas niet klinisch wordt. 

58 experts uit zeven verschillende werelddelen ondersteunen het rapport en 76 gezondheidsorganisaties bevestigen het. "Dit onderzoek wordt heel breed gedragen", zegt professor Liesbeth van Rossum dan ook.

Juiste diagnose

Van Rossum is niet alleen wetenschapper en hoogleraar, maar ook internist in het Erasmus MC en ze geeft zowel Nederlandse als Europese overheden advies over obesitas en diabetes. "Er komen veel nieuwe obesitasbehandelingen aan", weet ze. "Er moeten keuzes worden gemaakt welke worden vergoed, en voor wie, en welke niet. Door mensen beter te diagnosticeren, kan de toegang tot zorg worden verbeterd." 

Het beter diagnosticeren zit zo: met de BMI als graadmeter komt veel over- en onderdiagnose voor. Bij overdiagnose krijgen mensen met een hoge BMI, zoals de bodybuilder, ten onrechte een obesitasbehandeling. En bij onderdiagnose krijgt de persoon met een BMI van 'maar' 28 en een grote buikomvang ten onrechte niet de diagnose obesitas. 

Nederland

De discussie over de BMI als indicator voor obesitas is niet nieuw, bevestigt Van Rossum. "Ruim een jaar geleden is er in Nederland een nieuwe richtlijn over overgewicht en obesitas uitgekomen. Daarin werd die conclusie al getrokken." 

"De Wereldgezondheidsorganisatie erkent obesitas als ziekte", vervolgt ze. "Nederland, en een deel van de andere Europese landen doen dat ook, maar alsnog is het goed dat dit nieuwe onderzoek benadrukt wat we al langer aanbevelen. En deze nieuwe definitie van obesitas kan er mogelijk aan bijdragen dat de patiënten in de landen die achterlopen beter worden geholpen." 

Niet 'eigen schuld, dikke bult'

Van Rossum: "Bovendien is de hoop van de onderzoekscommissie dat door deze nieuwe definitie met aandacht voor wat obesitas echt is, het stigma eromheen verandert. Te vaak denken mensen: eigen schuld, dikke bult. Ga maar wat minder eten en meer bewegen, dan val je altijd wel af."

Dat is te kort door de bocht: bij obesitas is een gezonde leefstijl de basis, maar afvallen is niet makkelijk en soms zijn er aanvullende behandelingen nodig, legt ze uit. Buikvet is namelijk een orgaan dat stoffen en hormonen aanmaakt. Als je te veel buikvet hebt, gaat het chronisch ontsteken. Door allerlei veranderingen in het lichaam gaat afvallen minder makkelijk. 

Ziek buikvet

"Obesitas is dus een ziekte van ziek vetweefsel", zegt de expert. Maar daarnaast kan het nog honderden andere ziekten veroorzaken of verergeren, zoals diabetes, verschillende vormen van kanker en depressie. "Het is veel complexer dan wordt gedacht. Daarom is het goed om op tijd te beoordelen of iemand naast een verhoogde BMI ook een vergrote buikomvang heeft, of al obesitas-relateerde ziekten. Zo kan tijdig de juiste hulp of zorg worden geboden." 

Overgewicht kan komen door het gebruik van bijvoorbeeld medicijnen, maar ook leefstijl speelt een belangrijke rol. In deze video legt RTL Nieuws uit waarom het soms zo moeilijk is om gezond te eten: