De één weet het zeker, de ander twijfelt over terugkeer naar Syrië: 'Mijn kinderen spreken vooral Nederlands'

Nu Syrië is bevrijd van de dictator, rijst bij veel Syriërs in Nederland de vraag: ga ik terug naar mijn land? Het lijkt een simpele vraag die met ja of nee te beantwoorden is, maar voor veel Syriërs is het een uiterst complexe kwestie, vooral omdat het land is verscheurd door dertien jaar oorlog en zwaar lijdt onder een verwoeste infrastructuur.

Pijnlijke keuze

"Het is niet zo eenvoudig voor mij. Er moet heel veel gebeuren voordat ik terug kan", zegt Abed Al-Munem Al-Sadik (30) uit de noordwestelijke plaats Binnish. Al-Sadik woont al vier jaar in Nederland met zijn vrouw en twee kinderen van 5 en 7 jaar oud. Zijn oudste kind was een jaar toen hij Syrië moest ontvluchten. Zijn tweede kind is in Turkije geboren. 

Sinds de val van het regime droomt hij over terugkeer naar Syrië en het land voor het eerst als vrij land mee te maken. "Dat wil ik heel graag. Maar hoe pijnlijk het ook is, ik kies voor de toekomst van mijn kinderen boven mijn eigen geluk", zegt hij. "Ze gaan hier naar school, spreken meer Nederlands dan Arabisch en zijn gewend aan het leven hier. Terugkeer naar een land waar basisbehoeften zoals stroom en water nog ontbreken, zou voor hen heel ingrijpend zijn."

Syriërs in Nederland

In Nederland wonen ongeveer 150.000 Syriërs. Deze vormen de grootste groep asielzoekers in Nederland. In 2023 ontvingen ruim 27.000 mensen een tijdelijke verblijfsvergunning, waarvan 55 procent afkomstig was uit Syrië. Inmiddels hebben veel van hen de Nederlandse nationaliteit. 

Vanwege de aanhoudende onzekerheid in Syrië heeft minister Marjolein Faber van Asiel en Migratie een beslisstop ingesteld. Dit betekent dat de IND de komende zes maanden geen asielaanvragen van Syriërs behandelt, waardoor 15.000 dossiers tijdelijk stil komen te liggen.

Daarnaast is er een terugkeerpremie beschikbaar voor Syriërs met een tijdelijke verblijfsvergunning of een lopende aanvraag. In totaal komen 88.280 Syriërs in aanmerking voor deze regeling. De DTenV faciliteert hun terugkeer en verstrekt een financiële ondersteuning van 900 euro bij vertrek.

Al-Sadik heeft een ander obstakel dat zijn terugkeer naar zijn land belemmert: zijn huis in Syrië is bijna geheel verwoest. "Omdat onze stad de afgelopen jaren onder controle van de rebellen stond, werd er vaak gebombardeerd door het regime", vertelt hij. "Daar is er geen plek voor ons om te wonen."

Op dit moment is hij bezig een taxirijbewijs te halen, zodat hij in Nederland kan werken. "Daarmee hoop ik een stabiele toekomst voor mijn kinderen te creëren en ons huis in Syrië weer op te bouwen", zegt hij. "Misschien kunnen we dan over vijf jaar terug. Wie weet."

Syrië heeft ons nodig

Ahmad Farwati (29) uit Aleppo weet het zeker: hij ging vrijdag terug naar Syrië. We spraken hem voor zijn vertrek. Voor hem is de stap makkelijker dan voor zijn landgenoot Al-Sadik. "Ons huis in Syrië staat er nog en we hebben een klein winkeltje, waardoor ik een begin kan maken om mijn leven daar weer op te pakken."

Farwati vluchtte in 2016 van Syrië naar Turkije en werkte daar een tijdje. Maar toen Turkije sprak over herstel van de relaties met het Syrische regime, besloot hij door te reizen naar Nederland. "Ik was bang dat ik zou worden teruggestuurd en zou worden opgepakt."

In november 2024 vroeg hij asiel aan. Kort na de val van het regime besloot hij terug te keren naar Syrië. "Ik mis mijn familie. Ik heb ze 12 jaar niet gezien." 

Nu het land vrij is en de sancties langzaamaan worden opgeheven, wil Farwati graag bijdragen aan de wederopbouw. "De meeste mensen die in Syrië zijn gebleven, zijn uitgeput door de oorlog", zegt hij. "Jonge mensen zoals ik zijn gevlucht, hebben gestudeerd en gewerkt in het buitenland. Syrië heeft ons allemaal nodig."

Toch begrijpt hij dat iedere Syriër in Nederland zijn afwegingen maakt op basis van zijn eigen situatie. "Ik snap mensen die hier willen blijven. Iedereen heeft te maken met andere omstandigheden", zegt hij. "Veel mensen hebben hun huizen verkocht of veel geld geleend om te kunnen vluchten."

Via de Dienst Terugkeer en Vertrek (DTenV) regelde Farwati zijn terugkeer. Hij stapte op het vliegtuig naar Jordanië, waarna hij over land naar Syrië reisde.

Oorlogsslachtoffers

De Nederlandse Syriër Mahmoud Ketaz (28) is na de val van Assad al twee keer in Syrië geweest. "De situatie daar is rampzalig. Mensen leven in honger en zonder elektriciteit en water", zegt hij. "Dit zijn mijn landgenoten en ik wilde iets voor hen doen." Daarom begon hij een stichting om oorlogsslachtoffers te helpen met kleine projecten die hen een inkomen opleveren.

Ketaz, die sinds 2013 in Maastricht woont en een eigen restaurant runt, denkt niet aan definitieve terugkeer. "Ik vertrok uit Syrië toen ik 16 was en heb hier een heel leven opgebouwd. Dat maakt het moeilijk om daar opnieuw te beginnen," zegt hij. "Maar ik wil wel vaker terug om aan projecten te werken."