Verdachten kunstroof kregen keus: met je gezicht en naam online, of zeggen waar kunstschat is

Wat justitie gisteren deed, is hoogst uitzonderlijk. Ze maakten de voor- én achternamen bekend van de mannen die al vastzitten voor de kunstroof in Assen. Daarmee hoopt de politie op meer informatie over waar ze zijn geweest en met wie zij na de kunstroof contact hebben gehad. De topstukken die bij de kunstroof zijn buitgemaakt, een gouden helm en drie gouden armbanden, zijn nog altijd niet gevonden. De stukken waren uitgeleend aan het Drents Museum door Roemenië.

"Het is zeker niet gangbaar om foto's van mensen te delen die al zijn aangehouden", zei een politiewoordvoerder gisteravond tegen RTL Nieuws. "Maar we hebben een zorgvuldige afweging gemaakt, in samenspraak met het Openbaar Ministerie."

'Ze kregen zelf de keus'

Justitieminister Van Weel beaamt dat vandaag: "We willen de kunstschatten zo snel mogelijk terug hebben. Daarbij speelt tijd ook een rol. Als die stukken op weg zijn naar het buitenland of naar vernietiging dan telt elke seconde", zegt hij tegen RTL Nieuws. Hij zegt dat de twee mannen is verteld wat het OM zou gaan doen: "De verdachten hebben de keuze gehad om toch te vertellen waar de schatten waren. Anders zouden deze beelden naar buiten gaan", zegt hij in onderstaande video:

Het OM zegt in een reactie dat 'het vrijgeven van de identiteit van een verdachte een ingrijpend middel is en zelden wordt gedaan'. "Desondanks heeft het Openbaar Ministerie, na zorgvuldige afweging, geoordeeld dat dit in dit geval dringend noodzakelijk is omdat de gestolen kunstschatten nog altijd niet zijn teruggevonden. Dit heeft nog altijd onze prioriteit."

Het OM gaat verder niet in op de uitspraak van minister Van Weel, dat de verdachten een keuze is voorgelegd. "Daarvoor moet je bij de minister zijn", zegt een woordvoerder.

Uniek

Er zijn verschillende zaken waarbij verdachten die nog op de vlucht zijn herkenbaar in beeld worden gebracht, in programma's als Opsporing Verzocht. Maar Joep Lindeman, hoogleraar strafprocesrecht van de Universiteit Utrecht, kent geen andere zaak in de Nederlandse geschiedenis waarbij justitie dit deed bij mensen die al vastzitten. 

"Dit mag alleen worden gedaan als echt alle andere opsporingsmiddelen zijn geprobeerd. De gevolgen van deze stap zijn namelijk niet meer terug te draaien. Dit laat wel zien hoe bijzonder deze strafzaak is."

Hoogleraar Lindeman legt uit dat het in dit soort situaties gaat om een afweging tussen verschillende belangen. "Het gaat om de privacy van de mannen, het belang van het oplossen van dit strafbare feit, en het belang van de slachtoffers. En dat is een grijs gebied."

Waarom RTL Nieuws de beelden niet deelt

De politie publiceerde gisteren de namen en foto’s van twee gearresteerde verdachten van de kunstroof in Assen. De identiteit van de verdachten is daarmee openbaar. Desondanks anonimiseert RTL Nieuws de foto’s en achternamen. Die afweging wordt door de hoofdredactie per geval gemaakt. Anders dan bij voorvluchtige en mogelijk gevaarlijke verdachten is er in dit geval geen dringend maatschappelijk belang om de identiteit van de verdachten openbaar te maken. 

En anders dan de politie heeft RTL Nieuws geen opsporingstaak. Daar komt bij dat de rechter nog moet bepalen of de verdachten inderdaad schuldig zijn aan de overval. Dat vraagt om terughoudendheid. 

Want wat zijn de gevolgen voor Douglas W. en Bernhard Z. dat nu iedereen kan zien dat zij mogelijk het goud in het Drents Museum hebben meegenomen? "Dat is niet in te schatten", zegt Lindeman. "Maar deze beelden zullen in ieder geval tot in lengte van dagen op het internet rondzwerven. En let wel: deze mannen zijn nog niet veroordeeld. Stel dat ze het toch niet hebben gedaan, dan is dit zacht gezegd heel erg vervelend voor ze."

'Levenslange gevolgen'

Maar dat is het ook als de mannen wel de daders blijken te zijn, vindt Lindeman. "Je hebt in Nederland het recht om na een strafbaar feit je straf in de gevangenis uit te zitten en daarna je leven weer op te pakken. Maar deze zet van de politie zal hun hele leven lang gevolgen hebben."

"Kennelijk vond het OM, dat deze beslissing maakt, het terugvinden van de kunstschat dus belangrijker dan de privacy van de mannen."

Justitieminister Van Weel benadrukt: "We hebben het hier wel over unieke kunstschatten. Dit is een enorme klap in Roemenië. Voor hen is dit alsof de Nachtwacht is gestolen in Roemenië." Hij stelt wel dat Roemenië niet heeft aangedrongen op deze stap van het Nederlandse OM.

Hoogleraar Lindeman zegt dat het OM het daarmee wel op de koop toe neemt dat de mannen hierdoor mogelijk een lagere straf zullen krijgen als ze eventueel worden veroordeeld. "Als de rechter dit later een te zwaar middel vond en zal stellen dat het OM dit niet had mogen doen, dan zullen de mannen strafvermindering kunnen krijgen. Maar ik kan me goed voorstellen dat het OM in dit geval heeft gedacht: liever die kunstschat terug en die mannen dan maar wat minder lang de cel in."

Bij de kunstroof afgelopen zaterdag werden drie gouden armbanden van circa 50 jaar voor Christus en een helm van ongeveer 450 jaar voor Christus gestolen. Het Drents Museum had ze in bruikleen van het Nationaal Historisch Museum van Roemenië. De directeur van dat museum is inmiddels ontslagen. De politie zegt de verdachten op het spoor te zijn gekomen na de vondst van een tas die in Assen werd gevonden. Een foto van de tas, waarin ook kleding werd gevonden, was ook door de politie naar buiten gebracht.