Verkocht, verkracht, vermoord: Wahhab kan nu pas rouwen om door IS vermoorde jezidi-familieleden
Ruim tien jaar was er onzekerheid over het lot van de oom en neef van Wahhab Hassoo (29), die woont in een dorp in het noorden van Nederland. Pas sinds kort weet hij zeker dat ze in Irak zijn vermoord door de terreurbeweging IS, alleen maar omdat ze jezidi's waren. Afgelopen weekend zijn ze begraven. "De wereld kijkt nog steeds weg."
Wahhab Hassoo woont al twaalf jaar in Nederland, maar een deel van zijn familie komt uit Kocho, een stad in Noord-Irak, waar ze deel uitmaken van de jezidi-gemeenschap. In augustus 2014, toen IS oprukte in Irak en Syrië, was Kocho een van de eerste plaatsen die door IS werden veroverd. Zelf komt hij uit het dorp Snuny.
Wahhabs familie en andere jezidi's in de regio werden slachtoffer van de aanvallen van IS, die etnische en religieuze minderheden systematisch aanviel.
Toen IS het dorp van Wahhabs familie veroverde, was vluchten geen optie meer. De familie werd verraden, waardoor ontsnappen onmogelijk was. Wahhabs oom werd vrijwel direct gedood. "Dat weten we sinds kort dankzij DNA-onderzoek, nadat het massagraf waarin hij lag eindelijk was onderzocht."
De mannen werden vermoord, hun vrouwen en kinderen gekidnapt en op slavenmarkten verkocht. "Jongens die nog niet of nog maar net de puberteit bereikt hadden, werden gedwongen opgeleid tot kindsoldaat en klaargestoomd voor zelfmoordaanslagen."
De neef van Wahhab was toen 11. "Ook hij is toen vermoord. Jongens tot tien jaar werden gebruikt als kindsoldaat, ik denk dat mijn neefje toen al te oud voor ze was."
Meer dan 400.000 jezidi's raakten ontheemd, duizenden mannen werden vermoord en begraven in massagraven. Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR zijn 6000 vrouwen en kinderen ontvoerd. Zeker 2800 worden nog steeds vermist. "Dit zijn geen nummers, maar vaders, moeders, broers, zussen en kinderen. Mensen met dromen en hoop op een toekomst, vermoord alleen omdat ze jezidi waren."
Wahhab is de oprichter van stichting NLHelptYezidis. Hij biedt samen met nog zo'n twintig vrijwilligers vanuit Nederland noodhulp aan ontheemden in de regio.
Onderzoeksteam gestopt
Dat het elf jaar heeft geduurd totdat alle doden waren geïdentificeerd, noemt Wahhab traumatiserend. "Er worden nog steeds mensen vermist. Het verdriet is enorm. De overheid in Bagdad lijkt dit opzettelijk te rekken door telkens maar een paar lichamen over te dragen."
De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties richtte na het verdrijven van IS in 2017 een onderzoeksteam op, UNITAD, om de misdaden begaan door IS verder te onderzoeken. Jaarlijks werd er 22 miljoen dollar voor uitgetrokken.
Het onderzoeken van de massagraven en het identificeren van de slachtoffers waren daar een onderdeel van. Volgens UNITAD zijn van de 80 massagraven er op dit moment 67 onderzocht. Afgelopen september stopte het onderzoeksteam ermee, na zeven jaar.
Dit brengt veel verdriet met zich mee voor de jezidi's die nog steeds niet weten wat met de 2800 vermisten gebeurd is. "Als de lichamen niet zijn geïdentificeerd en begraven, kun je dit niet afsluiten. Voor mijn familie betekent het nu dat ze het graf van mijn neef en oom kunnen bezoeken en rust hebben. Maar hoe zit het met al die anderen?" Zo mist de familie van Wahhab ook nog steeds een oom, tante en hun zoon. "We wachten op het openen van het volgende massagraf."
Het bezoeken van het graf van een overledene speelt in het geloof van de jezidi's een belangrijke rol. "Dat geeft een gevoel van afsluiting en vrede. Het is belangrijk voor ons om spirituele energie te voelen. Ik noem ons geloof ook wel een 'avatargeloof'. Water, zonlicht en de natuur spelen een cruciale rol in onze spiritualiteit. Wij geloven in reïncarnatie: als iemand sterft, kan hun ziel in een ander lichaam terugkeren. We geloven niet in de hemel of de hel, maar in het principe van karma: wat je geeft, krijg je terug."
Natuur staat centraal
Omdat de natuur centraal staat in hun geloof, is het voor hen ook belangrijk dat de doden kunnen worden begraven. "We worden ook wel de 'kinderen van de zon' of 'zonaanbidders' genoemd. We volgen geen Abrahamitische religie, en onze overtuigingen komen niet terug in de Koran. Daarom worden we vaak ook 'duivelaanbidders' of 'gevallen engelen' genoemd."
Op feestdagen van de jezidi's worden de graven van overledenen massaal bezocht. "Om af te kunnen sluiten en te kunnen rouwen is het zo belangrijk dat alle doden kunnen worden geïdentificeerd. Sinds het onderzoeksteam is gestopt, weet ik niet of dat ooit nog gaat gebeuren. Voor hun families en voor mijn familie is dit opnieuw een pijnlijke herinnering aan wat hen is afgenomen. De wonden helen nooit en de wereld kijkt nog steeds weg. Wat dat betreft duurt de genocide nog steeds voort."
Erkend als genocide
De massamoord en deportatie van de jezidi's zijn erkend als genocide en misdaden tegen de menselijkheid door de VN, de EU en de Nederlandse Tweede Kamer. De jezidi-gemeenschap in Nederland bestaat uit zo'n zevenduizend mensen.