Eenzame uitvaart in Rijswijk: mevrouw Maywald (94) begraven zonder nabestaanden
Mevrouw Maywald werd 94 jaar. Ze leefde bijna een eeuw, maar stierf vorige week alleen. Bij haar begrafenis in Rijswijk was niemand aanwezig, behalve wethouder Gijs van Malsen. Geregeld komt het voor dat er eenzame uitvaarten georganiseerd moeten worden door gemeenten. En dat is pijnlijk. "Niemand zou alleen begraven moeten worden."
In het uitvaartcentrum in de bossen dicht bij Rijswijk, lag mevrouw Maywald vorige week in een prachtige paarse jurk klaar om begraven te worden. De uitvaartondernemer stond buiten te wachten tot de enige bezoeker zou arriveren: wethouder Welzijn Gijs van Malsen. "Ze lag er vreedzaam, maar zonder nabestaanden", vertelt hij aan RTL Nieuws.
Enorme stilte
Terwijl hij naast de open kist stond, greep de stilte hem aan. "Ik vroeg me af wie ze was, of ze familie had, vrienden? Of ze gewerkt had en wat haar beroep was geweest. Maar niemand wist me iets te vertellen."
Een gevoel van vervreemding bekroop hem. "Hoe zijn we in een samenleving beland waarin iemand na bijna een eeuw leven alleen sterft, zonder dat iemand haar verhaal kent? Zelfs als ik er nu over praat grijpt het me opnieuw aan."
Elke maand een eenzame uitvaart
De gemeente Rijswijk telt zo'n 60.000 inwoners. Het afgelopen jaar vonden er tien van zulke soortgelijke uitvaarten plaats. "Als je het uitrekent is er dus bijna elke maand wel iemand die eenzaam sterft", legt Van Malsen uit.
Of er een stijging is in het aantal eenzame uitvaarten, is lastig te zeggen. Het beeld bij gemeenten is wisselend. Amsterdam zegt bijvoorbeeld dat het aantal afneemt, omdat zij steeds vaker alsnog familie of bekenden weten op te sporen. Ook uitvaartverzorger DELA zegt bij de paar gemeenten waar ze een overeenkomst mee hebben, geen toename te zien.
Maar in de gemeente Apeldoorn bijvoorbeeld, is er weer wel een toename. Een woordvoerder van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zegt dat zij geen cijfers hierover bijhouden. "Maar we krijgen wel signalen over een toename. De oorzaak hiervoor is dat steeds meer nabestaanden geen verantwoordelijkheid willen nemen voor de uitvaart."
"Hoe zijn we in een samenleving beland waarin iemand na bijna een eeuw alleen sterft, zonder dat iemand haar verhaal kent?"
Gemeente verantwoordelijk
Als niemand een uitvaart regelt, is de burgemeester verantwoordelijk. De gemeente betaalt dan ook de kosten, gemiddeld tussen de 2000 en 3500 euro. Als er later toch nabestaanden zijn, kan de gemeente proberen de kosten te verhalen. Ook wordt gekeken of de overledene waardevolle spullen of spaargeld heeft nagelaten.
Gemeenten zetten alles op alles om een eenzame uitvaart te voorkomen. Ze zoeken in de Basisregistratie Personen, oude persoonskaarten en het testamentenregister. Daarnaast vragen ze informatie op bij politie, zorginstellingen, woningcorporaties, notarissen, bewindvoerders en uitvaartbedrijven.
Ze schakelen soms buren of kennissen in, zoeken in het huis van de overledene of gebruiken sociale media. Maar tijd is vaak een probleem: volgens de wet moet een uitvaart binnen zes werkdagen na overlijden plaatsvinden.
Wethouder Van Malsen vindt dat het niet alleen om de financiële kant moet gaan, maar vooral om een waardig afscheid, waarbij iemands verhaal wordt verteld. In verschillende gemeenten werken stadsdichters hieraan mee. Dat gebeurt bijvoorbeeld in Alkmaar, waar de Stichting Eenzame Uitvaart al jarenlang actief is.
Hartverscheurende verhalen
Marleen Schouwenaar was negen jaar stadsdichter en is nu nog actief in het bestuur. "We zijn nu met vijf dichters. Als er een melding komt, gaat het snel. We doen onderzoek naar de omstandigheden en vragen wie beschikbaar is. Binnen een paar dagen is er een dichter die schrijft en dan meegaat naar de uitvaart."
Sommige verhalen zijn hartverscheurend. "Soms leefde iemand compleet in afzondering, dan zegt wat je in het huis van de overledene vindt veel."
Verder zorgt de stichting ervoor dat de namen van de overledenen blijven voortleven. "Op de Algemene Begraafplaats aan de Westerweg staan bordjes met naam, geboortedatum, sterfdatum en het gedicht. Zo ontstaat een route van verhalen – levens die anders vergeten zouden zijn."
Soms krijgen die bordjes onverwachte betekenis. "Kinderen die het contact met hun ouder hadden verloren, gaan soms vele jaren later nog op zoek naar het graf. Ze laten dan weten blij te zijn dat iemand toch aan hun moeder gedacht heeft."
Of het aantal eenzame uitvaarten toeneemt? "Dat is lastig te zeggen. Vroeger deden we er zes per jaar, nu nog steeds een paar. Pas als de gemeente niemand kan vinden, worden wij gevraagd."
Uitvaart te duur
Wat wél stijgt, is het aantal uitvaarten dat door de sociale dienst moet worden betaald, legt Schouwenaar uit. "Soms is er wel familie, maar die kan het simpelweg niet betalen. Dan wordt iemand begraven in een algemeen graf, vaak met drie kisten op elkaar."
Twee uitvaarten zijn Schouwenaar altijd bijgebleven. "Baby Angel, die bijna 10 jaar geleden werd gevonden. Geen vader, geen moeder. Daar lag ze in een heel klein kistje. Of een man die dood werd gevonden, 14 dagen nadat hij was gestorven. Dan denk je: we leven met zoveel mensen, en toch kan iemand ongezien sterven. Onvoorstelbaar. We zijn de verbanden kwijt."
Wethouder Van Malsen wil in Rijswijk ook gaan samenwerken met een stadsdichter, zegt hij. "Zodat er altijd iemand is die komt. Iemand die luistert en iemands bestaan erkent."
