130 klimaatexperts, 37 landen, één signaal: 'De wereld slaat op hol'
Een groot rapport van ruim 100 wetenschappers uit 37 landen waarschuwt ons voor de opwarming van de aarde, de stijgende zeespiegel en het smeltende zee-ijs. Een ver-van-ons-bedshow? We lieten er een expert naar kijken. "Dit rapport laat zien: de wereld slaat op hol. En het loopt uit de hand."
42 pagina's telt het rapport van het IPCC, de organisatie van de Verenigde Naties die de risico's van klimaatverandering evalueert. En alle pagina's heeft Gert Polet, bioloog, geograaf en werkzaam bij het WNF, hoofdschuddend gelezen.
Zo concreet is het
"Het gaat de verkeerde kant op", zegt hij. "Dit rapport laat zien dat de klimaatverandering steeds grilliger en sneller verloopt. Dat is eng."
En het probleem is, zegt Polet: voor heel veel mensen hebben woorden als 'zeespiegelstijging' of 'opwarming van de aarde' weinig betekenis. Daarom vroeg RTL Nieuws hem om de grootste gevolgen van de klimaatverandering uit het rapport te vissen en uit te leggen.
1. Er zal meer regen vallen
Door de opwarming van de aarde, zal er meer water verdampen uit de zee. Bovendien kan warme lucht meer water bevatten dan koude, dus dat water wordt met gemak via de lucht over de hele planeet getransporteerd.
"Het kan dus zijn dat het in Nederland vaker gaat regenen en wij vaker onze regenjas moeten aantrekken", zegt Polet. Maar ook in het Noordpoolgebied zal meer neerslag vallen. En dat laatste is problematisch voor bijvoorbeeld rendieren die daar leven. Normaal gesproken krabbelen ze door een sneeuwlaagje heen om bij hun eten te komen. Maar als het gaat regenen, zal die sneeuwlaag een ijslaag worden. "Dan verhongeren ze, zoals afgelopen winter op Spitsbergen gebeurde."
2. Extreem weer wordt normaal, ook in Nederland
Extreem warm, of extreem koud? Dat is straks lang niet zo extreem meer, weet Polet, maar juist normaal. "De grilligheid van het weer wordt steeds groter. Ook in Nederland. We hebben nu een paar prachtige zomers achter de rug, die zijn wel het nieuwe normaal van Nederland als die opwarming van het wereldwijde klimaat doorzet."
Daarnaast ontstaan er door hetere instabiele lucht ook meer en heftigere stormen. "Tropische stormen worden ook normaal", zegt Polet daarover. "Vooral aan zee." Hij legt uit dat de Noord- en Zuidpool een temperende werking hebben op het wereldwijde klimaat. "Het zijn de koelkasten van onze planeet."
En die koelkasten werken minder goed. Gevolg: de lucht wordt niet meer afgekoeld. Er komen meer hittegolven, maar warme lucht stijgt ook op. Daardoor krijgen we wereldwijd te maken met 'onstuimiger weer'.
3. Het noordpoolgebied wordt groener
Klinkt goed, toch, meer beplanting op die gebieden waar het normaal zo koud is? "Voor een deel van de diersoorten is dat ook goed", zegt Polet. "Dat gaat dan vooral om de dieren die in de zuidelijker streken leven. Hun leefgebied schuift, door de opwarming, steeds meer op naar het noorden. Bomen gaan daar groeien omdat het daar warmer wordt."
Per jaar schuift het bosgebied een kilometer of 5 op richting de Noordpool. "De toendravegetatie die daar oorspronkelijk en alléén dáár voorkomt, de bloemen, die kruipende plantjes die je ook vaak hoog in de bergen in wintersportgebieden tegenkomt, díe verdwijnen. En als iets eenmaal weg is uit de natuur, dan komt het nooit meer terug." En dat betekent: een vermindering van de biodiversiteit op aarde.
Wat is het IPCC?
IPCC staat voor Intergovernmental Panel on Climate Change. De organisatie valt onder de Verenigde Naties (VN) en evalueert de gevolgen van klimaatverandering. Het IPCC doet zelf geen onderzoek.
De onderzoeken die de organisatie bekijkt, zijn naar eigen zeggen wetenschappelijk verantwoord en getoetst.
Het IPCC werd in 1988 gezamenlijk opgericht en heeft sindsdien al meerdere rapporten gepubliceerd, waar vaak tientallen wetenschappers aan werken, afkomstig uit tientallen landen. Enkele voorbeelden van eerdere rapporten:
4. De kliffen die we van vakantiekiekjes kennen, verdwijnen
De ooit altijd bevroren bodem van het noordpoolgebied ontdooit. Langzaam, maar zeker. Daardoor wordt die bodem zachter en geeft-ie minder goed weerstand.
Het gevolg: afkalving en erosie aan de kusten. Dat wil zeggen: bergen breken af door weer en wind, de plekken waar ooit ruige rotsen stonden, worden glooiend en uiteindelijk vlak. "Maar als eerste kalven zachte kusten als onze stranden af."
5. Onze stranden worden kleiner
Over honderd jaar is de zeespiegel wereldwijd, en dus ook van de Noordzee, 40 centimeter hoger, zo verwachten onderzoekers in het rapport. "We gaan zien dat de stranden kleiner worden, doordat de zee steeds vaker dichter bij de voet van de duinen en de dijken komt."
Polet gaat ervan uit dat we steeds meer zand moeten opspuiten om het strand en de duinen in stand te houden.
6. We krijgen vaker met natuurbranden te maken
Oké, misschien niet per se in Nederland, maar wel in gebieden als Afrika, Spanje, waar het steeds maar droger en warmer wordt. "Door een gebrek aan neerslag worden bossen kwetsbaarder", weet Polet.
Hij noemt als voorbeeld afgelopen zomer de bosbranden in Rusland. "Die bosbranden daar zijn vrij nieuw. Het laat zien: de wereld slaat op hol. Er gebeuren rare dingen."
Video: De gevolgen van klimaatverandering in Nederland
7. Dieren en planten in de oceaan gaan eraan
Doordat we kolen en olie verbranden, komt er steeds meer CO2 in de atmosfeer; dat werkt als een deken die de warmte vasthoudt. Zeewater neemt een deel van die CO2 op. Maar die broeikasgassen maken het water ook zuurder, en daar kunnen organismen die een skelet van kalk hebben, niet tegen. Denk aan mosselen, schelpen, garnalen.
"Dan kun je denken: ja, ach, vervelend maar die zijn zo klein...", zegt Polet. "Maar dat zijn wel diersoorten die worden gegeten door vissen. En zeehonden leven van vis... En niet alleen zeehonden: wij ook."
Ook koraal kan niet tegen het warmere water. "Die prachtige kleurrijke onderwatertuinen zijn we aan het verliezen."
8. De ijsbeer, de poolvos, de walrus: ze hebben het moeilijk
Als ijs smelt, verdwijnt ook het leefgebied van dieren als de ijsbeer. "Die leven van robben, en die vangen ze als ze op het zee-ijs rusten." Ook de walrus en de narwal ('de eenhoorn van de zee', zo genoemd vanwege de tand op zijn neus) zijn afhankelijk van zee-ijs, net als de poolvos. "Ze hebben geen uitwijkmogelijkheden."
9. De mens kan nog meer gebied in de zee verstoren
Minder ijs betekent ook meer plekken waar schepen kunnen komen en waar naar olie en gas gezocht wordt. "Het noordpoolgebied wordt steeds beter toegankelijk voor economische activiteiten", zegt Polet. "En met al dat gevis en geboor wordt de natuur extra verstoord."
10. We krijgen te maken met overstromingen (en misschien staan we ooit onder water)
Polet maakt zich ook grote zorgen om de smeltende Groenlandse ijskap. "Die herbergt zoveel water... Onvoorstelbaar vind ik dat. Op sommige plekken is de ijskap wel 3 kilometer dik." Stel, heel Groenland smelt, dan komt er wereldwijd 6 tot 7 meter water bij in de zee.
"Het duurt nog eeuwen voor het helemaal is gesmolten, maar het is wel dramatisch", zegt Polet. "Als de zee met meters stijgt, of zelfs alleen met decimeters stijgt - dan hebben we als Nederlanders wel een flink probleem. Nu ligt de helft van Nederland al onder zeeniveau. Laat staan als de zee met meters stijgt. Dat gaan onze dijken denk ik niet houden, dan heb je megagrote deltawerken nodig."
Maar goed, als die laag ijs nog zo dik is, dan zal het niet zo'n vaart lopen, toch? "In 2100, dus over minder dan honderd jaar, is er al 30 tot 40 centimeter bij gekomen. Ik hoor mensen vaak zeggen: 'Dat is nog zó ver weg', maar bij de laatste ijstijd in Nederland was het maar 2 graden kouder dan nu. Waar ik maar mee wil zeggen: er is niet veel verandering nodig om grote effecten te zien."
Man overboord?
"Aan de ene kant vind ik dit soort opsommingen en voorbeelden om heel treurig van te worden", zegt Polet. Moeten we er moedeloos van worden? "Nee. Absoluut niet. Want uit onderzoek blijkt ook dat als we nú de uitstoot van broeikasgassen drastisch beperken, de schade nog beperkt kunnen houden. Dat geeft me wel hoop."
Als we willen, kunnen we het tij nog keren, zegt Polet. "We kunnen het binnen de perken houden, door op elektriciteit over te stappen en fossiele brandstoffen de rug toe te keren. Het kan dus wel, maar er moet dan héél veel gebeuren."