Waarom we maar weinig weten over de situatie in Wuhan

1. Waarom is het zo lastig om erachter te komen hoe het eraan toe gaat in Wuhan?

Omdat er vanwege de quarantaine nog maar weinig tot geen westerse journalisten in Wuhan zijn, zijn media als RTL Nieuws aangewezen op Chinese bronnen die beelden aanleveren. We krijgen vooral video’s van het Chinese staatspersbureau CCTV. Dat schetst een beeld van een Chinese regering die de situatie onder controle heeft. Maar we zijn erg voorzichtig met deze beelden, omdat we de inhoud niet kunnen controleren en ze een hoog propaganda-gehalte hebben.

In de eerste dagen dat de stad Wuhan in quarantaine werd geplaatst, verschenen in razend tempo allerlei video’s vanuit de stad op social media. Beelden van overvolle ziekenhuizen en huilende verpleegkundigen die het werk niet aankonden. Inmiddels verschijnen er minder van deze video’s. Het lijkt erop dat de negatieve berichten worden gecensureerd.

2. Wat komt nog wel naar buiten?

Sinoloog Manya Koetse houdt voor haar site What’s on Weibo dagelijks de ontwikkelingen op Chinese social media bij. "Er verschijnen nog steeds video’s uit Wuhan", vertelt ze. "Maar wel minder dan eerst. Toen verschenen er veel video’s van ziekenhuispersoneel dat aangaf hoeveel mondkapjes en handschoenen er tekort waren. Nu is dat minder. De censuur door de Chinese autoriteiten is groter geworden."

Die eerste dagen kon je de paniek merken, zegt Koetse. "Nu gaat het er voor de autoriteiten om dat de rust terugkeert. Er mag geen kritiek zijn op de overheid, want die moet de macht houden. Dus zien we nu vooral nog video’s die een positief beeld geven, of alledaagse beelden van mensen die binnen zitten. Beelden die niet schadelijk zijn voor de autoriteiten."

3. Wat doet de overheid met kritische bloggers?

Er zijn Chinese bloggers die via een digitale omweg video’s weten te plaatsen op westerse social media zoals YouTube en Twitter, waar geen censuur is. Ook zakenman Fang Bin deed dat. Hij begon eind januari video’s te delen uit Wuhan. Eerst wat algemene beelden van een spookstad, met lege straten. Maar al gauw volgde een video met een busje vol body bags. Niet lang daarna hielden zijn berichten op.

"Deze bloggers hadden met hun video’s eigenlijk een soort eigen nieuwsplatform opgezet", zegt Koetse. "En dat mag niet in China. Voor het publiceren van nieuwsberichten heb je toestemming nodig van de overheid. Dat was ook vóór de coronacrisis al zo. Je ziet dat de overheid het even heeft getolereerd, maar nu ingrijpt."

Waar Fang Bin is gebleven, is niet bekend. Een andere blogger is gearresteerd. Of, zoals het naar zijn familie was gecommuniceerd: ‘gedwongen in quarantaine geplaatst.’

4. Toch klonk laatst ineens wél kritiek op de Chinese overheid. Hoe zat dat?

Anderhalve week geleden overleed arts Li Wenliang. Hij sloeg eind december als eerste alarm over het coronavirus, maar werd teruggefloten door de overheid. Hij stierf vorige week. Het virus was hem fataal geworden. Het leidde tot – voor China ongekende – woedende reacties op social media als Weibo.

"Toen dat gebeurde, ben ik de hele nacht opgebleven om alle berichten te lezen", zegt Koetse. "Ik zag dat er kritische berichten verschenen, en de communistische partij liet het even toe. Maar op een gegeven moment gingen mensen naar bed, en dan zie je dat de meeste kritische hashtags zijn verwijderd als ze de volgende dag wakker worden. Gecensureerd door de overheid."

5. Hoe gaat het er nu echt aan toe in Wuhan?

Op de redactie van RTL Nieuws proberen we zo transparant mogelijk te zijn over wat we wel én niet weten. Bij beelden van CCTV vermelden we dat het beelden zijn van het staatspersbureau, die een gekleurd beeld geven. Verder proberen we zo veel mogelijk informatie te verzamelen die wél betrouwbaar is.

Het lijkt erop dat de meeste mensen in Wuhan de adviezen van de Chinese overheid opvolgen en binnen blijven, of met mondkapjes naar buiten gaan. Van paniek lijkt geen sprake. Maar het blijft lastig om in zo'n niet-vrije samenleving op afstand een helder overzicht te kunnen geven van de situatie.

Op internet gaan inmiddels de wildste complottheorieën rond: zo zouden er duizenden doden in de straten van Wuhan liggen, mensen die zijn overleden aan het virus. "Maar dat kan vrijwel onmogelijk waar zijn", zegt Koetse:  "Dan waren daar, ondanks de censuur, echt wel beelden van naar buiten gekomen. Chinezen gebruiken hun telefoon nog veel meer dan wij. Ze zijn er wel zeven à acht uur per dag mee bezig. 1,4 miljard mensen met een mobiel in hun hand hou je niet tegen. Als er duizenden doden in de straten van Wuhan hadden gelegen, dan hadden we dat echt wel geweten."