Corona in Zweden betekent gewoon naar het café: 'Problemen nu onder ogen zien'

Als we zondagmiddag koffiebar Kaferang binnenstappen, is het gezellig druk. Bijna alle tafels zijn bezet, zowel binnen als buiten op het knusse terras. Eigenaar Elias Kolflaath is in zijn nopjes: "We hebben nog niemand hoeven ontslaan, so far so good."

Het Zweedse model

Cameraman Freek en ik zijn deze ochtend naar Stockholm gevlogen. De opdracht die de redactie heeft meegegeven: laat onze kijkers in Nederland zien hoe 'het Zweedse model' werkt. Waarom doen ze het daar anders? En hoe pakt dat uit? Want Zweden staat in dit coronatijdperk bekend als het eigenzinnige jongetje uit de Europese klas. Geen lockdown, maar open scholen, kappers én horeca.

Onze reis begint op Schiphol. Lopend naar gate D78 wanen we ons op een spookvliegveld. Hier krioelt het normaal van de reizigers, nu zien we bijna niemand. Winkels zijn dicht, net als bijna alle eet- en drinkgelegenheden.

Tweederde bezet

De KLM-vlucht is de enige naar Stockholm vandaag, en wellicht daarom nog redelijk goed gevuld. Hoewel het beeld vertekent: alle middelste plekken worden vrijgelaten. Het vliegtuig is dus maximaal voor tweederde bezet.

Mondkapjes zijn vandaag nog niet verplicht, toch draagt ongeveer een derde van de passagiers er een. De stewards en stewardessen zien we alleen bij het in- en uitstappen. Op iedere stoel liggen keurig een flesje water en een sandwich klaar.

Code oranje

Reizen naar Stockholm is niet verboden. Voor Zweden geldt code oranje. Dat betekent dat niet-noodzakelijke reizen worden afgeraden. Maar Zweden die terugkeren vanuit het buitenland, of buitenlanders die zoals wij komen werken, kunnen zonder problemen de grens over.

Dat het toerisme volledig is ingestort, vertelt taxichauffeur Anders, die ons van het vliegveld naar het hotel rijdt. Hij heeft nog maar 'een enkele rit' per dag, zegt hij. In de taxi wordt binnenkort een scherm geplaatst tussen de voorstoelen en de achterbank, maar Anders vraagt zich af wat de zin daarvan is 'als er toch geen passagiers zijn'.

Enige gasten

Ons hotel in het centrum van Stockholm toont hetzelfde beeld. De dame bij de receptie vertelt dat er normaal een rij staat om in- of uit te checken. Nu zijn we de enige gasten in deze enorme hotellobby. Ons ontbijt zal de volgende ochtend niet bestaan uit het gebruikelijke buffet, maar we krijgen een papieren zak met inhoud. Ook in de ontbijtzaal zijn we de enige gasten.

Geen toeristen dus en veel oudere Zweden blijven uit voorzorg thuis. Het is absoluut niet zo dat de economie in Stockhom op dezelfde toeren draait als voor de corona-uitbraak. Bovendien wordt thuiswerken zoveel mogelijk gestimuleerd, wordt aanbevolen twee meter afstand tot elkaar te houden, en mogen geen groepen van meer dan 50 personen samenkomen. Ook in Zweden dus geen concerten of voetbalwedstrijden met publiek.

Gepaste afstand

Maar op advies van de experts mogen cafés en restaurants hun deuren gewoon openhouden. Dat brengt ons in koffiebar Kaferang. Op last van de autoriteiten is de inrichting wat veranderd zodat tafels niet te dicht bij elkaar staan. En bij het afrekenen aan de kassa wordt klanten verzocht gepaste afstand tot elkaar te bewaren.

Maar verder rekenen de Zweden op de eigen verantwoordelijkheid. Zoals een van de klanten in Kaferang tegen ons zegt: "Als je geen symtomen hebt, kan het weinig kwaad. Zolang je maar afstand houdt."

Vol vertrouwen

We laten ons het Zweedse beleid uitleggen door hoogleraar Infectieziekten Jan Albert van het gerenommeerde Karolinska Instituut. Hoewel Albert zeker twijfel kent ("niemand weet wat de juiste strategie is"), klinkt hij ook vol vertrouwen. "Ik ben behoorlijk optimistisch dat de koers die Zweden heeft gekozen succesvol is en succesvol zal blijven."

Met een soepeler beleid dan in de rest van Europa hopen de Zweden de gevolgen van het virus zo veel mogelijk over de tijd uit te smeren, en ondertussen de economie niet te zwaar te laten lijden. Het gevolg is wel dat er relatief veel besmettingen en overlijdensgevallen zijn.

Omliggende landen

Op elke 1 miljoen inwoners telt Zweden 322 coronadoden. Dat zijn er ongeveer net zoveel als in Nederland (318), maar vergeleken met de omringende en net als Zweden dunbevolkte landen Denemarken (91), Finland (49) en Noorwegen (40) scoort Zweden beduidend slechter.

Internationaal klinkt dan ook veel kritiek op het Zweedse beleid. Zweden zou een onverantwoord experiment met de eigen bevolking aan het uitvoeren zijn. "Er zijn hier veel mensen gestorven of ernstig ziek geworden", erkent hoogleraar Albert, "maar dat is haast onvermijdelijk bij deze ziekte. Kies je ervoor de problemen nu onder ogen te zien? Of schuif je alles door naar de toekomst?"

Veel steun

In Zweden zelf is veel steun voor het beleid. In Kaferang zijn de overwegend jonge bezoekers dolblij met hun uitzonderingspositie in Europa. "Als je jezelf moet isoleren, wordt het leven wel heel erg saai", zegt een van hen. En een ander: "Dit virus blijft denk ik nog een hele tijd bij ons. Een totale lockdown is dan volgens mij geen oplossing."

Of de Zweden gelijk hebben met hun eigenzinnige aanpak, zullen we pas over maanden of zelfs jaren kunnen zeggen. Freek en ik sluiten ons tweedaags bezoek af in een pub naast ons hotel en doen iets wat in Nederland tot twee maanden geleden doodnormaal was, maar nu als een kleine sensatie voelt: we bestellen een biertje.

Mondkapjes verplicht

De volgende ochtend vliegen we terug. KLM heeft mondkapjes inmiddels verplicht gesteld, zonder kom je het vliegtuig niet in. Op Schiphol lopen we naar een van de slechts twee bagagebanden die in werking zijn. Het lijkt hier nog stiller dan op de heenweg. Na het inleveren van een gezondheidsverklaring mogen we naar de uitgang.

Tijdens ons verblijf in Zweden zijn de scholen en de kappers in Nederland weer opengegaan, maar de horeca blijft tot 1 juni dicht. Gelukkig hebben we er in Stockholm alweer even van mogen proeven.