Verdeeldheid in Polen vlak voor verkiezingen: 'Soms stopt het contact'

Sinds 2015 vormt de rechts-conservatieve partij PiS (Recht en Rechtvaardigheid) de Poolse regering. Maar het land is verdeeld, tussen inwoners die vasthouden aan de tradities van de kerk en inwoners die vooruitstreven. Politieke voorkeur ligt gevoelig in Polen. Om conflicten te voorkomen wordt dit onderwerp vaak vermeden. Overal: tussen families, vrienden en collega's.

'Rustige discussies voeren is moeilijk'

"Een aantal vrienden uit mijn omgeving spreek ik minder, omdat ze weten dat ik op PiS stem. Dat zijn extreme gevallen. Andersom ook, soms stopte ik het contact. Rustige discussies voeren over dit onderwerp is moeilijk. Er zijn genoeg andere dingen om over te spreken", zegt Piotr uit Warschau. Hij is 71 jaar, natuurkundige aan de academie van Warschau, en stemt al ongeveer twaalf jaar op PiS.

Het winnen van de verkiezingen leek in eerste instantie gesneden koek voor de zittende president Andrzej Duda. In februari was hij nog de populairste Poolse politicus. Maar het coronavirus gooide roet in het eten.

Klap van corona 

Oorspronkelijk zouden de verkiezingen worden gehouden op 10 mei, maar omdat het land toen midden in de coronapandemie zat werd het uitgesteld. Als het aan Duda en zijn partij had gelegen werden de verkiezingen zo snel mogelijk gehouden.

Hoe eerder de verkiezingen, hoe groter de kans dat de president zou worden herkozen. De regeringspartij wilde de verkiezingen laten doorgaan per post, een voorstel dat werd verworpen door de oppositie uit vrees voor de volksgezondheid, chaos en mogelijk gesjoemel met de stemmen.  

President Duda kon rekenen op kritiek. Ook begon Polen de economische gevolgen van de coronacrisis te voelen. En dus begon zijn populariteit te zakken en kreeg de partij weerstand: dat is de afgelopen vijf jaar nog nauwelijks gebeurd. 

Anti-lhbti

De president begon druk op de ketel te voelen en hield weer uitgebreid campagnes. Op zijn twitterpagina is te zien dat hij hierbij weinig rekening houdt met de coronaregels. Eerder beweerde de president zelfs dat het virus in het land was verslagen. 

Een belangrijk speerpunt van deze campagnes werd: anti-lhbti. Duda noemde de 'lhbti-ideologie erger dan het communisme'. Lesbiennes, homo’s, queers en trans mensen zouden de Poolse waarden bedreigen volgens PiS.  

Dit gaat zelfs zo ver dat er in zo'n 80 plekken, vooral in het zuidoosten van Polen, zogenoemde 'homovrije zones' zijn ingesteld. Dit betekent niet dat er alleen cis hetero's in die gebieden mogen komen, maar het betekent wel dat deze plekken zich uitspreken tegen de zogenaamde 'homo-ideologie'. Officieel is een derde van het land 'homovrij' verklaard. 

Hoe denkt PiS-stemmer Piotr over de anti-homostandpunten van PiS? "Ik weet niet echt wat dat betekent, voor of tegen homorechten zijn. Ik heb echt hele goede vrienden die homoseksueel zijn en ik heb daar niks op tegen. Wat ze privé doen vind ik helemaal prima. Ik wil alleen niet dat mijn religie wordt bedreigd."

"In mijn hoofd is de definitie van 'huwelijk' tussen man en vrouw. De afgelopen weken waren er veel lhbti-demonstraties in ons land. Dan zeggen ze dat ze 'liefde voor iedereen' willen, maar tegelijk zeggen ze hele agressieve dingen over de kerk." En dat vindt Piotr niet acceptabel.

Rivaal: liberaal Trzaskowski

In Polen is ongeveer 50 procent tegen lhbti-rechten. De anti-homostandpunten staan tegenover de punten van één van de grootste rivalen van Duda: presidentskandidaat Rafał Trzaskowski, liberale burgemeester van Warschau.

Hij pleit juist voor meer aandacht voor lhbti'ers en betere seksuele voorlichting. Trzaskowski werd na het uitstellen van de verkiezingen in mei ineens naar voren geschoven als presidentskandidaat voor de oppositie KO.  

De burgemeester van de hoofdstad doet het vooral goed in de grote steden en in het westen van het land. Huidige president Duda moet het vooral hebben van het oosten en het platteland. Dit is een welbekend patroon in Polen. 

Morgen wordt dus de eerste ronde van de verkiezingen gehouden. Als één presidentskandidaat niet meer dan 50 procent van de stemmen krijgt zal er nog een tweede ronde worden gehouden, op 12 juli. Daarin nemen de twee kandidaten met de meeste stemmen het tegen elkaar op.

Tweede ronde nodig

President Duda staat nog altijd bovenaan in de peilingen, maar de verwachting is wel dat er een tweede ronde nodig is. In die ronde zou het dan nog wel spannend kunnen worden voor president Duda. 

"Ik snap dat het moeilijk is vanuit Nederland om te begrijpen wat er in Polen speelt. De landen zijn verschillend. In Polen is de economie niet zo stabiel als bij jullie. President Duda is actief; sinds hij aan de macht is zijn er veranderingen gaande. Hij kijkt ook om naar de mensen die het minder hebben, ik denk dat dat belangrijk is", zegt Piotr.