Macht Loekasjenko brokkelt af: deze dictators werden eerder verdreven
"Ga weg, ga weg", riep een plein vol fabrieksarbeiders naar de Wit-Russische president Aleksander Loekasjenko. In het land keren veel van de inwoners zich tegen hem. Het lijkt een kwestie van tijd voordat de laatste dictator van Europa plaatst moet maken voor een nieuwe leider. Daarmee is hij niet de eerste dictator die de grip op zijn land verliest.
Sinds de Wit-Russische presidentsverkiezingen is geen dag voorbijgegaan zonder grote demonstraties in het land. De bevolking is het zat en keert zich tegen hun president. Mensen leggen het werk neer en zelfs op de staatszender zijn de lege stoelen van de presentators te zien.
Doordat ze met een ijzeren vuist regeren, blijven dictators vaak jaren aan de macht. Jozef Stalin (Sovjet-Unie), Fidel Castro (Cuba) en Mao Zedong (China) zelfs tot hun dood. Maar vaker worden de onderdrukkers afgezet en weggejaagd, met of zonder hulp van buitenaf.
Voor Loekasjenko lijkt de onrust het begin van het einde. De Wit-Russische leider is bereid de macht te delen en de grondwet aan te passen. Het lijkt een zet van een dictator in het nauw en dat hebben we in de recente geschiedenis vaker gezien.
Nicolae Ceausescu (Roemenië)
In 1965 komt de communist Nicolae Ceausescu in Roemenië aan de macht. Met zijn geheime dienst weet hij de inwoners van het land systematisch te onderdrukken. Tot in 1989 een grote opstond uitbreekt. Tijdens een toespraak aan trouwe partijleden in december wordt hij zelfs door hen uitgejouwd.
Als ook het leger zich bij de protesten aansluit, besluit de dictator met zijn vrouw in een helikopter te vluchten. Met een pistool tegen het hoofd moet de piloot het toestel in de lucht houden, maar als de brandstof opraakt kan hij niet anders dan landen. Ceausescu en zijn vrouw worden allebei gearresteerd.
Op eerste kerstdag wordt het stel na een schijnproces geëxecuteerd. Als bewijs wordt de executie gefilmd en op televisie vertoond. Zo is Ceausescu tot zijn dood aan de macht, maar toch door zijn volk afgezet.
Saddam Hoessein (Irak)
De Iraakse leider Saddam Hoessein komt in 1973 de macht. Eerst als generaal in de krijgsmacht en na het aftreden van de president in 1979 neemt Hoessein zijn plek in. Hij begint zijn heerschappij met het 'zuiveren' van zijn partij. Veel partijleden worden gevangengezet en sommigen zelfs vermoord.
Vooral de Koerden worden tijdens zijn regime onderdrukt. Zo’n 200.000 van hen komen om het leven onder het juk van Hoessein. Hij zet zelfs chemische wapens tegen de bevolkingsgroep in. De Iraakse oliereserves gebruikt hij om het land een regionale grootmacht te maken. Hij voert verschillende oorlogen, waarbij ook veel burgerslachtoffers vallen.
Jarenlang wordt hij door Amerika gesteund, maar het is ook dat land dat Hoessein hem uiteindelijk van zijn troon stoot. Na de Eerste Golfoorlog van 1990 tot 1991 opent de VS in 2003 nog een keer de aanval op Irak en Hoessein slaat deze keer op de vlucht. Aan het einde van het jaar wordt hij gevonden en uiteindelijk in 2006 ter dood veroordeeld en opgehangen.
Augusto Pinochet (Chili)
In Zuid-Amerika zijn er in de jaren 80 van de vorige eeuw meerdere landen die in handen vielen van een militaire dictatuur, ook wel een junta genoemd. Een van die landen is Chili. Generaal Augusto Pinochet grijpt daar in 1973 de macht. Saillant detail daarbij is dat de toenmalige president Salvador Allende kort daarvoor Pinochet zelf aanstelt.
Op 11 september 1973 wordt het paleis van Allende bestormd, waarna de president zelfmoord pleegt. Pinochet neemt de macht in handen en verbiedt andere politieke partijen. Vrijheid van meningsuiting verdwijnt daarna in het land.
Pinochet voert jarenlang een schrikbewind, waarbij tegenstanders uit de weg worden geruimd. Onder enorme internationale druk organiseert hij in 1987 een referendum waarbij de Chilenen over zijn aanblijven mogen stemmen.
Tot zijn eigen verbijstering willen de Chilenen van hem af en terug naar een democratie. Als de internationale druk op Pinochet toeneemt, wordt hij via een democratisch systeem gedwongen om af te treden.
Robert Mugabe
In Zimbabwe is Robert Mugabe tientallen jaren aan de macht. Pas als hij 93 is, geeft hij zijn macht op. In 2017 is de boosheid onder de bevolking over zijn gewelddadige regime en de aanhoudende verkiezingsfraude zo groot dat hij opstapt.
Na dagen van protest en een machtsgreep van het leger zijn de dagen Mugabe dagen geteld. Op de dag dat het parlement een afzettingsprocedure start neemt hij na ruim 36 jaar ontslag.
Voor zijn ontslag weet Mugabe nog een bijzondere deal te sluiten. Samen met zijn vrouw wordt hij vrijgesteld van vervolging. Ook krijgen ze een bedrag van tien miljoen dollar mee.
Maar van die deal heeft Mugabe niet lang kunnen genieten. Zijn fysieke gesteldheid gaat snel achteruit, voor medische zorg reist hij meerdere keren naar een ziekenhuis in Singapore. Daar overlijdt hij in september 2019. De uiteindelijke doodsoorzaak wordt niet bekend gemaakt.
Muammar Khadaffi
Decennialang reist de alleenheerser van Libië de wereld over met zijn vrouwelijke lijfwachten. Maar naast een markant figuur is hij ook vooral gevreesd. Van 1969 tot 2011 regeert Muammar Khadaffi met harde hand.
Samen met andere opstandelingen zet Khadaffi in 1969 koning Idris I af. Hij eigent zich de macht toe, al is hij niet onomstreden. Jonge officieren willen namelijk liever een andere machthebber. Maar kolonel Khadaffi blijft aan en heeft grootste plannen. Hij wil bijvoorbeeld een grote Arabische staat vormen met andere landen.
Die grote staat komt er uiteindelijk niet. Wel oefent de Libische dictator decennialang invloed uit op Arabische landen en leiders. Dat gaat geregeld gepaard met bloedvergieten. Zo wordt Khadaffi verantwoordelijk gehouden voor de bomaanslag op een vliegtuig dat in 1988 neerstort op het Schotse plaatsje Lockerbie. Daarbij vallen 270 slachtoffers.
Begin deze eeuw lijkt hij 180 graden te draaien. Khadaffi zegt de strijd tegen terreur te willen ondersteunen er verschijnt met meerdere Westerse leiders op de foto. Maar tijdens de Arabische Lente in 2011 verslechteren die verhoudingen weer.
Met de hard neergeslagen protesten in Libië lijkt de ware aard van Khadaffi weer boven te drijven. Die van een door velen gevreesde dictator. Maar snel daarna loopt het slecht voor hem af.
Zijn regime eindigt zoals het begon. In 2011 moet hij vluchten als opstandelingen de macht grijpen. Khadaffi probeert nog met een convooi nog te vluchten maar komt in een vuurgevecht terecht tussen de rebellen en zijn aanhangers. De dictator eindigt bebloed op een pick-up truck. Niet omringt door vrouwelijke lijfwachten, maar door juichende rivaliserende rebellen.
Alexandr Loekasjenko (Wit-Rusland)?
En Loekasjenko? Er is nog weinig te zeggen over wat er met de laatste dictator van Europa gaat gebeuren. De regeringsleiders van Europa spreken over sancties tegen Wit-Rusland en de protesten blijven maar aanhouden. Hij hoopt de macht nog te kunnen delen, maar dat lijkt uitgesloten. Loekasjenko is afhankelijk van Russische steun, maar mogelijk wordt ook hij snel van zijn troon gestoten.
