Poetin liet Loekasjenko eerst spartelen, maar grijpt nu de macht in Wit-Rusland
Het is een bezoek waarvan Aleksandr Loekasjenko hoopte dat hij 'm nooit hoefde te brengen. Maar na weken van enorme protesten in zijn land gaat de president van Wit-Rusland vandaag alsnog naar het Russische Sotsji om steun te zoeken. Poetin liet hem net zolang spartelen tot hij kon bereiken wat hij al jaren wil: de vorming van een uniestaat met Wit-Rusland.
De Wit-Russische president Loekasjenko buigt na de aanhoudende protesten dan toch het hoofd. Alleen doet hij dat niet naar de protesterende bevolking, maar naar de president van Rusland. Die moet hem helpen de protesten te doen verdwijnen.
"Die steun uit Moskou komt niet zonder een prijs", zegt Tony van der Togt. Hij is als Oost-Europa deskundige verbonden aan instituut Clingendael in Den Haag.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
"Loekasjenko hoopt met de Russische steun zijn positie in eigen land te verstevigen. Hoe de steun er precies uit gaat zien is nog onduidelijk. Maar het staat vast dat Loekasjenko een deel van zijn macht uit handen gaat geven."
Beelden van knokploegen
Het is een moment in een strijd waar maar geen einde aan lijkt te komen. Want net als de protesten, houdt ook het hardhandig optreden van Loekasjenko maar niet op.
Afgelopen weekend nog kwamen er heftige beelden naar buiten van betogers die door mysterieuze knokploegen hard worden aangepakt.
Maar de rake klappen lijken de demonstranten juist eerder te motiveren dan af te schrikken. Steeds meer mensen gingen de straat op waardoor de positie van Loekasjenko steeds wankeler werd. Zo jouwden zelfs arbeiders van een staatsfabriek hem keihard uit.
"Ook Poetin zag dat en steunde Loekasjenko daarom de afgelopen weken al", legt Tony van der Togt uit. "Zo zorgde hij ervoor dat de Wit-Russische journalisten, die weigerden nog langer te werken, vervangen werden door Russische. En hij beloofde in te grijpen met een politiemacht als de demonstraties zouden uitmonden in grote rellen."
Macht inleveren
Maar die dreigementen brachten niet de rust terug in Wit-Rusland. In een uiterste poging toch aan de macht te blijven, schakelt Loekasjenko met het bezoek van vandaag verdere hulp van Rusland in.
Dat onderonsje bouwt voort op een overleg uit 1999. Ook toen was Loekasjenko in Rusland om een nauwere samenwerking te bespreken. Persbureau AP maakte beelden van het onderhoud over de vorming van een uniestaat met toenmalige president Boris Jeltsin.
Maar die ontmoeting leverde alleen een symbolische overeenkomst op tussen de twee landen. Loekasjenko vreesde dat een nauwere samenwerking met Rusland een risico zou vormen voor zijn eigen positie. Hij richtte zijn blik voor handel daarom ook geregeld op het Westen.
En dat nam Poetin hem volgens Van der Togt bepaald niet in dank af. "Om Loekasjenko onder druk te zetten, verving hij onlangs de olie- en gaskorting voor Wit-Rusland door een belasting. De hoogte daarvan hing af van de mate waarin de twee landen verder zouden gaan samenwerken."
Geen andere keus
Volgens hem kan Poetin nu nog een stuk meer eisen omdat Loekasjenko de vragende partij is. "Hij staat met zijn rug tegen de muur en heeft geen andere keus. De integratie die Rusland wil gaat er daarom ongetwijfeld komen."
Dat lijkt te gebeuren in de vorm van een uniestaat. Daarmee geeft Wit-Rusland veel van haar onafhankelijkheid weg. Zo kan er een gezamenlijk parlement en gedeelde munt komen. Een verlies voor Loekasjenko maar winst voor Moskou legt Van der Togt uit.
"Zo'n uniestaat is voor Poetin erg belangrijk omdat hij er zijn machtspositie mee uitbouwt. Wit-Rusland heeft een cruciale ligging tussen Rusland en Europa. Hij is er nu zeker van dat het zijn bondgenoot blijft zonder dat hij er militair voor hoeft in te grijpen."
Aansluiting zoeken
Door de enorme demonstraties lijkt Loekasjenko zelf ook van standpunt te zijn veranderd. "We gaan het gezamenlijke thuisland van onze volkeren verdedigen", liet de president van Wit-Rusland onlangs weten. "Het thuisland dat van Brest tot Vladivostok reikt." Van Wit-Rusland tot in Rusland dus.
Het lijkt er daarmee op dat Loekasjenko voorlopig nog wel de president van Wit-Rusland blijft. En daarmee krijgen demonstranten niet de zo gehoopte machtsverandering. "Poetin die op de achtergrond de dienst uit gaat maken is volgens mij niet de ontwikkeling waar Wit-Russen al weken de straat voor op gaan."
Een deel van de demonstranten laat volgens de Rusland-deskundige daarom de laatste tijd wat vaker een anti-Russisch geluid horen. "Die betogers zien de steun die Loekasjenko van Poetin nu krijgt als een uitverkoop van eigen belangen. En dus ook allerminst een garantie dat hij vertrekt."
