Rusland bezwijkt onder tweede golf: coronadoden in vuilniszakken

Ze liggen in de kelder van een Siberisch ziekenhuis: plastic zakken met coronadoden. Sommigen liggen zelfs op de grond. Het ziekenhuis geeft toe dat ze de toestroom niet aankunnen. Het plaatselijke mortuarium is vol. En het is niet de enige schokkende video die opduikt uit de arme regio's van Rusland.

De nare beelden worden ondersteund door nare statistieken. Het aantal gemelde besmettingen is in de tweede coronapiek hoger dan in de eerste piek. En de curve vlakt maar niet af.

De slechte Russische coronacijfers zijn voor de neutrale toeschouwer misschien verrassend. Rusland haalde eerder dit jaar het nieuws met onder meer een strenge corona-app en de aankondiging van een werkend coronavaccin. Correspondent Eva Hartog legt uit.

Hoe is in Rusland op die filmpjes gereageerd?

"Op sociale media wordt met afschuw gereageerd. Mensen zijn heel erg geschrokken. Het lijkt wel alsof iedereen iemand kent die in de provincie woont en hetzelfde probleem heeft: dat je wordt weggestuurd uit ziekenhuizen omdat ze overvol zijn. Of ze zien hoe hun dierbaren op een schokkende manier worden behandeld. 

De eerste golf was voor veel Russen nog een ver-van-mijn-bedshow, veel mensen waren sceptisch, veel mensen kenden niemand die corona had. Nu is dat heel anders, merk ik als ik hier mensen spreek. Het is voor veel Russen een persoonlijk verhaal geworden."

Hoe kan het in de ziekenhuizen zo misgaan?

"De Russische regio's worden aan hun lot overgelaten. Het probleem is dat er in levenskwaliteit (en in de zorg) een enorm niveauverschil is tussen een rijke stad als Moskou en de rest van Rusland.

Dat was al vóór de pandemie zo en met corona is het contrast heel zichtbaar geworden. Provinciale ziekenhuizen hebben heel slechte en oude apparatuur. Er is veel te weinig personeel en een deel van het personeel is nu ook ziek geworden omdat ze geen beschermingsmiddelen hebben. De reden van dit alles: er is geen geld. De afgelopen jaren is er juist fors bezuinigd op de zorg, dat noemt de Russische regering 'optimalisatie'.

De regio's krijgen dus wel alle verantwoordelijkheid bij het bestrijden van corona, maar ze krijgen geen steun vanuit Moskou." 

Waarom grijpt Poetin niet in?

"President Poetin heeft vanaf het begin zijn handen afgetrokken van impopulaire maatregelen. Ze zouden immers de economie kunnen schaden. Hij wil niet de boodschapper zijn van slecht nieuws.

Tegelijkertijd houdt Poetin demonstratief alle regionale leiders verantwoordelijk voor het oplossen van de pandemie. Officieel is dat omdat regio’s maatwerk kunnen leveren. Maar het is ook een manier voor Poetin om alle verantwoordelijkheid af te schuiven. Als regionale bestuurders falen, worden ze op het matje geroepen door Poetin.

De vraag is hoe lang Poetin hier nog mee wegkomt. Op dit moment leggen de meeste Russen nog niet de link tussen de slechte coronasituatie en het landelijke bestuur in Moskou. Ze zijn nu nog te overweldigd door het probleem."

Rusland had toch zo'n strenge corona-app? Doet die het niet?

"De app doet het nog steeds. Hij is nog steeds verplicht voor mensen die positief zijn getest. Alleen: lang niet iedereen laat zich testen. Soms omdat het moeilijk is om aan een test te komen, maar ook heel vaak omdat Russen liever niet als coronapatiënt in een app geregistreerd staan."

"Veel Russen laten zich expres niet testen om zo de app te omzeilen. Juist omdat ze weten dat die app zo streng is en tot heel veel problemen leidt, zoals (vaak onterechte) boetes voor het schenden van de quarantaineregels. Dus eigenlijk werkt die app meer als een afschrikmiddel om je vooral niet te laten testen."

Hoe zit het eigenlijk met het fameuze Russische coronavaccin?

"Met het coronavaccin gaat het hartstikke goed, volgens de Russische autoriteiten. Het vaccin heeft een eigen Twitteraccount en deze week werd daar gemeld dat het voor maar liefst 92 procent effectief is gebleken. 

Wel zijn er productieproblemen, waardoor het vaccin niet snel op grote schaal kan worden toegediend, zoals het plan was. Het gaat dus waarschijnlijk niet al dit jaar worden gebruikt om massaal Russen in te enten."