Prikpauze Janssen-vaccin nieuwe klap voor Zuid-Afrika 'Hebben geen alternatief'

Het was het ideale scenario. Een vaccin waarvan je maar één dosis nodig hebt. En omdat het niet bij ijskoude temperaturen bewaard hoeft te worden, ook nog eens ideaal voor transport in het warme Zuid-Afrika. Het Janssen-vaccin moest het helemaal gaan worden.

Zeker na de flop van het AstraZeneca-vaccin, dat in Zuid-Afrika niet bleek opgewassen tegen de lokale variant van het coronavirus. Dus bestelde het land 31 miljoen Janssen-vaccins. Goed voor het vaccineren van ruim de helft van de bevolking. Maar de teller blijft voorlopig hangen op 290.000 geprikte inwoners.

Onbegrijpelijk

Want net als Nederland luistert ook Zuid-Afrika naar de oproep van de maker van het vaccin. Die vraagt om een prikpauze vanwege een onderzoek naar mogelijke bijwerkingen van het vaccin. Aanleiding zijn zes meldingen van trombose bij mensen die in de Verenigde Staten met het Janssen-vaccin werden ingeënt.

Een beslissing gebaseerd op een totaal van vijf miljoen Amerikanen die ermee werden gevaccineerd. De Nederlandse arts Hugo Tempelman, die werkt in Zuid-Afrika, heeft er geen begrip voor. "Als je die Amerikaanse cijfers op Zuid-Afrika projecteert en hier iedereen prikt, praat je in totaal over 70 trombosegevallen. Dat is zowat het aantal mensen dat hier dagelijks aan het virus overlijdt."

'Enorm frustrerend'

Tempelman maakte de impact van het virus van erg dichtbij mee. Afgelopen januari raakte hij zelf besmet met het virus, waardoor hij er ruim twee maanden uitlag. Nu staat hij in de startblokken om met zijn teams massaal te gaan vaccineren. "We hebben 40 duizend prikken in onze ijskasten liggen. Ik heb zeven auto's en een gekoeld transport. De hele zooi staat klaar, enorm frustrerend."

RTL Nieuws sprak eerder al met Hugo Tempelman:

Die 40.000 vaccins die er wel zijn, zijn bestemd voor mensen die in de zorg werken. Met het trage vaccineren en de winter voor de deur vrezen ze een derde golf. "Het doel was daarom om in ieder geval het merendeel van het zorgpersoneel voor die tijd te hebben ingeënt", zegt Tempelman. "Maar dat gaan we natuurlijk niet meer redden."

Ondertussen komen volgens de arts dagelijks telefoontjes binnen van mensen die vragen of ze toch niet alsnog een prik kunnen krijgen. "Het klinkt misschien hard wat ik zeg. Maar achter elke dode die hier nu valt, zit een schuldvraag. Want in tegenstelling tot jullie hebben wij geen alternatief. Het is dit vaccin of helemaal niks."

Maar naast directe mensenlevens staat nog iets anders op het spel. De prikpauzes bij de vaccins van AstraZeneca en Janssen veroorzaken in Afrikaanse landen steeds meer argwaan. Die komt boven op de algemene scepsis tegenover medische maatregelen in Afrika.

Zo vertelt een dokter uit Malawi tegen de New York Times over gevaccineerden die zich gedupeerd voelen. "Ze hebben het gevoel dat ze voor de gek gehouden zijn", aldus de arts. "Ze vroegen hoe ze het vaccin weer uit hun lichaam konden laten halen." Gevolg: 16.000 AstraZeneca-vaccins raakten over datum en werden weggegooid.

Goede voorlichting

De Europese Unie, die ook te maken heeft met de tekortkomingen van de vaccins van Janssen en AstraZeneca, kijkt voor de lange termijn naar het middel van Pfizer/BioNTech en overweegt een order van 1,8 miljard doses. Dat zijn aantallen die armere landen zoals Zuid-Afrika zich niet kunnen veroorloven. "Alles valt of staat daarom met goede marketing en voorlichting", vertelt Tempelman. "Daarmee hebben we onszelf ook uit de aids-epidemie behandeld."

Ook toen was de argwaan volgens hem groot. "Medische hulpmiddelen werden de medicijnen van de duivel genoemd. Dankzij intensieve voorlichtingscampagnes begonnen mensen het nut ervan in te zien. Nu worden die medicijnen massaal gebruikt."

Geen keus

Samen met zijn collega's wacht Tempelman vol spanning de bevindingen af van de Amerikaanse gezondheidsraad. Bij een advies om te stoppen met Janssen-vaccins vestigt Tempelman zijn hoop op Zuid-Afrikaanse onderzoekers. Die moeten wat hem betreft dan de barricade op en oproepen om wel door te blijven prikken.

"Want we verlengen de lockdown alleen maar door dit gedrag. Dat kan Nederland zich met alle alternatieve vaccins misschien veroorloven. Maar wij echt niet. Er worden ons eerstewereldnormen opgelegd. Maar we leven hier in een derdewereldland. Dan heb je geen keus."