Kan Rusland elk moment Oekraïne binnenvallen? Alle scenario's lijken nog mogelijk
Komende dagen zijn alle ogen gericht op Oekraïne. Volgens informatie van de Amerikanen is de troepenopbouw van de Russen aan de grens met Oekraïne nu zo groot dat een aanval elk moment zou kunnen plaatsvinden. Mogelijk zelfs deze week. Volgens experts liggen echter alle scenario's nog op tafel.
Minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken roept Nederlanders op Oekraïne te verlaten, de KLM schrapt haar vluchten en er zijn berichten dat vliegen boven Oekraïne vanaf morgen naar alle waarschijnlijkheid onmogelijk wordt. Allemaal maatregelen die genomen worden, waarschijnlijk op basis van informatie die de Amerikanen hebben over de plannen van Rusland.
Amerikaanse media berichtten dat de aanval komende woensdag 16 februari begint. Maar welke concrete aanwijzingen zijn er?
Druk opvoeren
"Wist ik het maar", zegt Dick Zandee, defensiedeskundige van het Clingendael Instituut. "De informatie die de Amerikanen zeggen te hebben, is niet openbaar. Ze hebben blijkbaar waarnemingen gedaan met satellieten en berichten opgevangen waaruit zij concluderen: Rusland is gevechtsgereed."
Gevechtsgereed is een militaire term die gebruikt wordt als alles wat nodig is klaarstaat om in te kunnen zetten. Dat gaat dus verder dan alleen het materieel dat al maanden langs de grenzen staat. Het zou ook betekenen dat de mensen nu op de juiste plekken zijn en dat er bijvoorbeeld genoeg brandstof beschikbaar is.
Volgens Zandee betekent dat niet dat die aanval er ook daadwerkelijk komt. "Het kan ook dat de Russen dit doen om de druk bij de VS verder op te voeren en om concessies los te krijgen. Maar het heeft een contraproductief gevolg, want de reactie van de VS is alleen maar dat ze nóg meer wapens die kant opsturen."
Ook dat gebruikt Poetin dan weer, denkt Zandee. "Want Rusland kan dat vervolgens weer gebruiken in de informatieoorlog. Ze zeggen dan: zie je wel, de Amerikanen beschuldigen ons van het binnenvallen van Oekraïne, maar zij zijn degene die ónze grenzen bedreigen."
Gezichtsverlies
Volgens Ruslandcorrespondent Eva Hartog is dat vanaf het begin van de escalatie de boodschap van de Russische staatsmedia. "Rusland wil geen oorlog. Elke stap wordt geframed als een reactie op de Amerikanen."
De grote angst in het Westen is dat Poetin niet zal opgeven, want de Russische president wil vermoedelijk geen gezichtsverlies lijden. Maar juist door de framing van het Kremlin kan het nog alle kanten op. "Als er geen oorlog komt, zal Poetin de Russen laten geloven dat hij degene is die heeft aangedrongen op dialoog en dat hij een oorlog heeft weten te voorkomen."
Slepend conflict
Oekraïne is al sinds 2014 in conflict met Rusland. Toen waren er grote pro-Europa protesten op het Maidanplein in de hoofdstad Kiev. Als reactie hierop annexeerde Rusland het Oekraïense schiereiland de Krim. Sindsdien woedt er ook een sluimerende oorlog in Oost-Oekraïne, waar pro-Russische separatisten, gesteund door Rusland, vechten tegen het Oekraïense leger.
De huidige escalatie draait uiteindelijk om dezelfde kwestie: Oekraïne trekt steeds meer richting het Westen, maar omdat het historisch gezien binnen de invloedsfeer van Rusland valt, accepteert Poetin dat niet. Oekraïne is nu een soort buffer tussen het Westen en het Russische grondgebied en die buffer zou wegvallen als Oekraïne lid wordt van de NAVO.
Al eerder legde Poetin zijn eisen op tafel: hij wil garanties dat Oekraïne nooit lid wordt van de NAVO en dat de NAVO troepen weghaalt uit Oost-Europese lidstaten. Het Westen heeft deze eis afgewezen, maar toch moet dat niet worden gezien als verlies voor Poetin.
Alles in voordeel Rusland
"Elke verandering in de status quo kan als overwinning worden gezien", zegt correspondent Hartog. "Bijvoorbeeld een gedeeltelijk terugtrekken van de NAVO-troepen of afspraken over militaire oefeningen."
Wat de uitkomst ook wordt, het Kremlin kan volgens Hartog eigenlijk alles in het voordeel van Rusland framen. "Poetin heeft nu al bewezen dat hij de touwtjes in handen heeft. In een hele korte periode heeft hij belangrijke wereldleiders aan tafel gekregen. Iedereen zit met ingehouden adem te kijken wat hij gaat doen en dat is vanuit Russisch oogpunt een teken van kracht."
Nederlanders terugroepen
Feit blijft dat de dreiging blijkbaar zo groot is, dat Nederland mensen terugroept. "Wij volgen vaak wat de Amerikanen en Britten doen", zegt Zandee. "Als de Russen eenmaal in Kiev staan, dan kunnen zelfs de militairen er niet meer naartoe vliegen. Dus als voorzorgsmaatregel is het beter om nu weg te gaan."
Negatieve gevolgen door Amerika
De Oekraïense president Zelensky roept ondertussen op om vooral niet in paniek te raken en rustig te blijven. "Dat de Amerikanen zo op de trommel slaan en de druk opvoeren, kan dus ook negatieve gevolgen hebben. De Russen worden steeds bozer en de interne stabiliteit in Oekraïne komt in het gedrang. Dat is wel het laatste wat Zelensky wil." Volgens Zandee kijken de Amerikanen te weinig naar de eigenlijke effecten van hun acties.
Het is een kat- en muisspel tussen grootmachten Rusland en Amerika met als strijdtoneel Oekraïne. De uitkomst blijft voor iedereen gissen. "Uiteindelijk wil Rusland iets. Misschien de oostelijke gebieden van Oekraïne, misschien iets anders afdwingen van het Westen. Op dit moment wint Poetin er niets mee als hij de militaire druk van de ketel haalt en de huidige situatie kan misschien nog wel maanden duren."
Poetin houdt van onvoorspelbaarheid
Aanstaande dinsdag staat er nog een ontmoeting tussen de Duitse bondskanselier Olaf Scholz en Poetin op het programma. De diplomatieke onderhandelingen tussen het Westen en Rusland zijn nog steeds in volle gang.
Hartog: "Poetin is een leider die zijn kaarten niet toont. Hij speelt het nu heel handig. Aan de ene kant spreekt hij sterke taal en zegt hij dat hij nú verandering eist. Aan de andere kant presenteert hij zich als verstandige partij. Poetin houdt van onvoorspelbaarheid en dat de vijand moet raden wat de volgende stap is. Want zo maak je de tegenpartij kwetsbaar. En zo kan Poetin zelf alle opties openhouden."