'Koning van de Donbas' staat Oekraïense droom in de weg

Kolenmijnen, metaalfabrieken (waaronder de Azovstalfabriek in Marioepol), elektriciteitscentrales, landbouwbedrijven, een bank, de grootste voetbalclub van Oekraïne (Sjachtar Donetsk), een telecombedrijf, een krant en een mediabedrijf met meerdere televisiekanalen. Ze zijn allemaal in handen van Rinat Achmetov. Hij heeft ten minste honderdduizend werknemers.

Hij is daardoor niet alleen rijk, maar ook heel machtig. Volgens Oekraïense experts oefent Achmetov invloed uit op ongeveer honderd van de 450 parlementsleden in Oekraïne. Forbes schatte zijn vermogen vóór de oorlog op zo'n 11 miljard euro.

Achmetov is de grootste van ten minste tien oligarchen in Oekraïne. Dat zijn zakenmannen met macht in de politiek en media. Oligarchen doken in de jaren negentig op in voormalige Sovjetlanden. Ze werden rijk doordat ze waardevolle staatsbedrijven voor weinig geld kochten. De EU vindt dat ze te veel invloed hebben op de politiek van Oekraïne. 

EU-lidmaatschap

Oekraïne is nu kandidaat-lid van de Europese Unie. Om toe te treden moet het land nog wel een aantal hervormingen doorvoeren. Eén daarvan gaat over oligarchen: de EU wil dat Oekraïne de politieke macht van zakenmannen zoals Achmetov inperkt.

Oekraïne moet dit probleem aanpakken met de zogenaamde anti-oligarchenwet die Zelenski vorig jaar ondertekende. De wet bestempelt de invloedrijkste zakenlui als oligarchen. Zij mogen niet meer achter de schermen met politici en ambtenaren praten.

Koning van de Donbas

Achmetov breidde zijn zakenimperium de afgelopen dertig jaar steeds verder uit, vooral rondom zijn geboortestad Donetsk. Hij werd voorzitter en eigenaar van voetbalclub Sjachtar Donetsk en richtte een eigen bank op. Het leverde hem de bijnaam 'koning van de Donbas' op. In de vroege jaren 2000 raakte hij ook politiek betrokken. Hij financierde een pro-Russische partij (Partij van de Regio's) en was tussen 2006 en 2012 parlementslid voor die partij.

Vanaf 2011 richtte Achmetov zich meer op media. Hij lanceerde vijf televisiekanalen en kreeg de grote krant Sevodnja (Vandaag) in handen. Deze media zijn vaak beschuldigd van partijdige berichtgeving over Oekraïense politiek. Ze zouden Achmetov en zijn politieke vrienden in een heel positief daglicht stellen en de schandalen rondom Achmetovs vijanden juist uitlichten.

Geen oligarch meer?

Volgens de nieuwe wet is Achmetov een oligarch omdat hij politiek betrokken is, media beheert en een groot vermogen heeft. Maar vorige week kondigde Achmetov aan dat hij de uitzendrechten van al zijn media aan de Oekraïense overheid gaat afstaan. Omdat hij zijn media sluit, valt hij niet meer onder de anti-oligarchenwet en kan hij zich weer makkelijker mengen in de politiek. "Ik heb meermaals gezegd dat ik geen oligarch was, ben, of zal zijn", zei Achmetov.

Oorlog

Achmetov steunt Oekraïne actief in de oorlog tegen Rusland, ook al hoorde hij in het verleden bij een pro-Russische politieke partij. Dat wil niet zeggen dat hij het slechtste met Oekraïne voor heeft. Volgens de meeste experts is hij vooral uit op eigengewin.

Zijn ondernemingen hebben al meer dan 47 miljoen euro aan humanitaire hulp gedoneerd, en zijn honderdduizend werknemers in Oekraïne worden doorbetaald. Achmetov is nog in Oekraïne en niet van plan om het land te verlaten. Hij ziet voor zijn bedrijven ook een belangrijke rol weggelegd in de herbouw van het land.

Maar veel Oekraïners zien zijn machtspositie als een gevaar voor hun Europese droom. Als de macht van oligarchen zoals Achmetov niet kleiner wordt, staat dat Oekraïne's EU-lidmaatschap in de weg.