Vijf vragen na massale protesten: gaat Georgië Oekraïne achterna?

Waar komt dat enorme protest ineens vandaan?

De regering was van plan een omstreden wet in te voeren. Daarin staat dat instellingen zich moeten registreren als 'buitenlandse agent' als ze voor een deel hun geld uit het buitenland krijgen. Het gaat dan bijvoorbeeld om mensenrechtenorganisaties en kritische media. De term 'buitenlandse agent' is in Georgië synoniem voor staatsvijand. 

Het wetsvoorstel lijkt op een soortgelijke wet die in Rusland in 2012 is aangenomen. "Dat was toen het begin van het einde van de vrijheid van meningsuiting in Rusland," zegt Wouter Zweers van instituut Clingendael. Veel inwoners zijn bang dat Georgië hetzelfde te wachten staat. Zweers: "Deze instellingen moeten dan voldoen aan strakke rapportage-eisen. Als ze dat niet doen of een fout maken, dan staan daar, ook voor medewerkers, hoge straffen op." 

Tienduizenden Georgiërs gingen de straat op om te protesteren. Sommigen hielden borden omhoog met daarop 'Russische wet: Nee'. 

Na twee dagen demonstreren liet de regering weten het wetsvoorstel in te zullen trekken. "Als ze eraan vast hadden gehouden, dan had dat in de komende dagen tot een nog grotere geweldsexplosie tussen de demonstranten en oproerpolitie geleid," zegt correspondent Jeroen Akkermans. Hij voegt er wel gelijk aan toe: "Let op, het is nog niet gestreden."

Is de omstreden wet nu van de baan?

De regering heeft het intrekken van het wetsvoorstel eerst aangekondigd, maar het is pas echt afgeschoten als het ook is weggestemd in het parlement. Dat is een dag later, op vrijdag, alsnog gebeurd. 

"Mijn indruk is dat ze nu vooral de angel uit de onrust willen halen," zegt Kaukasus-analist Jelger Groeneveld. "Ze nemen gas terug en kijken het even aan. Maar ze hebben ook gezegd dat ze met de maatschappij in discussie willen gaan. Dat wekt toch de suggestie dat ze er iets mee willen doen." 

De regering in Georgië wordt sinds 2012 in feite geleid door één partij: Georgische Droom. Volgens Katie Shoshiashvili, die geboren is in Georgië en in 2019 naar Nederland kwam, was het wetsvoorstel voor Georgische Droom een belangrijke stap om de volledige macht te grijpen. "Dan worden we net als Rusland, en dat willen we niet. We willen juist één worden met Europa."

80 procent van de Georgiërs is namelijk voor toetreding tot de EU. De partij is ook gekozen en herkozen op een pro-Europese boodschap. Maar met het wetsvoorstel gaat de partij juist tegen de eisen en waarden van de Europese Unie in. De afgelopen tijd uit de regering zich steeds kritischer op de EU, zegt Zweers: "De partij is een wolf in schaapskleren gebleken, dat kun je nu wel zeggen." 

Waarom gaat de regeringspartij in tegen de wil van het volk?

Het is de vraag of Georgische Droom diep van binnen eigenlijk wel toenadering wil met Europa. De oprichter van de partij is de steenrijke oligarch Bidzina Ivanisjvili. Hij is niet de formele partijleider, maar algemeen wordt aangenomen dat hij achter de schermen de koers uitzet. Hij verdiende een fortuin na de val van de Sovjet-Unie en is volgens correspondent Jeroen Akkermans altijd op de hand van Rusland geweest.

"Zijn zakenimperium heeft geen belang bij Europese regels, die streng zijn als het gaat om openbare aanbestedingen en corruptiebestrijding," zegt Groeneveld. Maar zonder een pro-Europese boodschap kon zijn partij niet aan macht komen. "Achteraf gezien is dat heel geslepen van ze," aldus Groeneveld. 

Nu komt dan de ware aard naar boven. Groeneveld ziet het zo: Ivanisjvili bouwt, met hulp van zijn politieke vrienden, een rijk voor zichzelf. Het ingediende wetsvoorstel diende om aan de macht te kunnen blijven.

Speelt Rusland, de machtige noorderbuur, hier een rol?

Dat is niet precies te zeggen. "Hard bewijs daarvoor is er niet," zegt Zweers. Toch zijn er wel vermoedens, zegt ook Groeneveld: "Het is heel moeilijk aan te tonen, maar er zijn sterke aanwijzingen dat er lijnen zijn met Rusland, met name via Ivanisjvili."

De afgelopen tijd leeft de regering op steeds meer gespannen voet met het Westen. Twee weken geleden weigerde het land nog tijdens een vergadering van de Verenigde Naties de Russische invasie te veroordelen. De 'Russische wet' van deze week is het meest recente voorbeeld.

"Rusland zelf houdt zich op de vlakte, maar je ziet steeds meer dat Georgische Droom de Russische agenda volgt," zegt Groeneveld. 

Gaat het land, nu met de protesten, Oekraïne achterna?

We gaan even kort terug naar tien jaar geleden. In 2013 weigerde Viktor Janoekovitsj, toenmalig president van Oekraïne, het associatieverdrag met de Europese Unie te tekenen. Hij zocht toenadering tot Rusland, waarop inwoners zich maandenlang op het Maidanplein in Kiev verzamelden. De Oekraïense bevolking zag namelijk wel een westerse toekomst voor zich en Janoekovitsj werd uiteindelijk verdreven. 

Ook veruit de meeste Georgiërs hebben hun blik op Europa gericht. "Ik heb al lange tijd de indruk dat inwoners een voorbeeld willen hebben, eentje dat anders is dan Rusland," zegt Akkermans. 

Vorig jaar maart diende het land dan officieel zijn kandidatuur in om toe te treden tot de Europese Unie, maar kreeg nul op rekest. Het land moet eerst meer hervormingen laten zien. Ook het wetsvoorstel staat Europese vooruitgang in de weg. 

Groeneveld: "Dit weet de partij en toch zijn ze ermee doorgegaan. Daaruit kun je afleiden dat dit een Janoekovitsj-moment is. Het is het moment waarop de partij zegt, vergeet het maar, en de belofte aan haar kiezers verbreekt."

Daarom denkt Shoshiashvili dat de geest uit de fles is. "Georgiërs laten nu weten aan de regering dat ze een westerse toekomst voor ogen hebben. Ze zijn klaar om dat standpunt te verdedigen. Dat is wat ze nu aan het doen zijn."