Wie zijn de twee generaals die Soedan kapotmaken?

De gevechten braken 15 april uit in Khartoem, de hoofdstad van Soedan. Sindsdien gaat het los met de bombardementen. Meerdere landen, waaronder Nederland, hebben inmiddels acties opgezet om mensen te evacueren tijdens een fragiele wapenstilstand. Maar om het conflict te begrijpen, moeten we iets verder in de geschiedenis duiken van de aanstichters van het geweld, zegt Anette Hoffmann, Soedanexpert aan het Clingendael instituut. "Het antwoord op de vraag hoe deze clash is ontstaan, is niet rechttoe-rechtaan."

1. Wie is wie?

Aan de ene kant van de strijd staat Abdel Fattah Burhan. Hij is president van Soedan en de leider van het nationale leger. Burhan is niet democratisch gekozen als president: hij werd aangewezen als voorlopig leider van het land na een coup in 2021 om de dictator Omar al-Bashir te verdrijven, die dertig jaar aan de macht was geweest.

Tegenover hem staat Mohamed Hamdan Dagalo, ook wel Hemedti genoemd. Deze generaal is de leider van Soedans grootste paramilitaire leger, de Rapid Support Forces (RSF). Hemedti was het lievelingetje van dictator al-Bashir, die hem en zijn militie groot heeft gemaakt. Later keerde Hemedti zich tegen al-Bashir en werkte hij nauw samen met de troepen van Burhan om de dictatuur omver te werpen. Hemedti werd aangewezen als de rechterhand van de tijdelijke president Burhan.

2. Ze waren dus eerst bondgenoten, wat ging er mis?

De twee generaals vochten onder het dictatoriale regime zij aan zij. Zo namen de troepen van beide mannen deel in een burgeroorlog in de westelijke Darfur-regio in Soedan. Daar vielen aan het begin van de eeuwwisseling zo'n 300.000 doden. De dictator van Soedan voerde daar etnische zuiveringen uit onder het van oorsprong Afrikaanse volk. De troepen van Burhan en Hemedti waren de uitvoerders van die gruwelijke bevelen. "Het waren – vrij letterlijk – partners in crime", zegt Soedanexpert Hoffmann.

Later hielpen Burhan en Hemedti elkaar met het omverwerpen van dictator al-Bashir. De bevolking van Soedan voerde al langer vreedzame protesten tegen de dictatuur en daar wisten de generaals op in te springen. "Burhan werd het gezicht van de coup in 2021", zegt Hoffmann. "Maar tijdens politieke onderhandelingen werden de twee generaals het niet eens over hoeveel macht de RSF-militie zou moeten hebben in een nieuwe regering."

3. Welk leger heeft de meeste macht?

Dat is moeilijk te zeggen, aldus Hoffmann. "Burhan heeft de luchtmacht en kan aanvallen uitvoeren vanuit de lucht. Maar de RSF is brutaler, flexibeler en heeft meer geld. Dat heeft de militaire groep vergaard door onder meer dubieuze zaken en vele plunderingen." Beide partijen zijn de afgelopen jaren steeds machtiger geworden, en begonnen elkaar om die reden ook te wantrouwen.

Er is dus sprake van een ordinaire machtsstrijd. De macht die Burhan heeft als leider werd bedreigd. Daarom deelde hij twee weken geleden de eerste klap uit door een bom te gooien op een RSF-basis in Khartoem. Hij hoopte hiermee de dreiging te sussen, maar het werkte averechts. Het geweld dat het land in een crisis dompelde, woedt nog steeds.

4. Wie van de generaals staat aan de kant van het volk?

Geen van beiden. Na de gezamenlijke machtsovername hebben de partijen lang bemiddeld. Naar eigen zeggen ging dit over hoe het land het beste naar een democratisch bestuur geleid kon worden. Maar dit was een schijnbemiddeling, zegt Hoffmann. "Democratie en een burgerbeweging heeft nooit op hun agenda gestaan. De tijd die de twee generaals hebben gekregen om te 'onderhandelen' en 'bemiddelen', is een fout geweest. In die periode hebben ze zich alleen maar kunnen voorbereiden op een conflict. Velen zagen een gevecht aankomen."

Hemedti is de laatste maanden wel bezig geweest met een charmeoffensief. Zo probeert hij het volk aan zijn kant te krijgen. "Maar heel weinig mensen vallen hiervoor", aldus de Soedanexpert. De burgers hebben altijd vreedzaam geprotesteerd en de meesten weten dat Hemedti hun geen oplossing zal bieden.

Volgens Hoffmann is daarom ook nog geen sprake van een burgeroorlog in Soedan. "Het volk maakt op dit moment geen deel uit van de strijd tussen de twee legers. De burgers zijn de slachtoffers." Maar als het land verder versnippert, ligt een burgeroorlog in Soedan wel op de loer.

In 2021 sprak RTL Nieuws Mohamed Yousif, die in Soedan woonde vóór de coup. Hij spreekt over de omstreden reputatie van de twee generaals die nu met elkaar overhoop liggen: