Spanje sluit laatste achterdeurtje naar de EU voor rijke Russen en Chinezen
Spanje maakt als laatste EU-land in Zuid-Europa een einde aan een regeling die het voor mensen die meer dan een half miljoen euro bezitten mogelijk maakte een permanente verblijfsvergunning te kopen.
Het Spaanse 'gouden visum' werd te populair, nadat buurland Portugal een soortgelijke regeling had afgeschaft. Van veel vermogende buitenlanders was onduidelijk waarmee ze hun geld hadden verdiend.
Hoeveel niet-EU-burgers sinds 2013 dankzij een gouden visum Spanje binnenkwamen, is niet exact bekend. Het laatste cijfer dat de regering in Madrid daarover publiceerde is van eind 2022. Tot en met dat jaar stond de teller op 11.464. Dat zijn de mensen die het visum rechtstreeks kregen, omdat zij een half miljoen euro of meer Spanje binnen brachten. Eenmaal in Spanje gevestigd, mochten zij hun gezinsleden laten overkomen. Hoeveel mensen dat zijn, staat in de statistieken niet vermeld onder dezelfde categorie.
Altijd omstreden geweest
Het gouden visum is altijd omstreden geweest omdat er, behalve naar iemands vermogen, verder naar niets werd gevraagd. Toch voerde Spanje de regeling in 2013 in, net als Griekenland, Italië en Portugal. De vier landen deden dat omdat ze in grote financiële nood zaten. Ze waren afhankelijk van steunpakketten van de EU om niet failliet te gaan. Het idee was dat de rijke buitenlanders na het investeren van dat half miljoen ook de rest van hun geld naar de Zuid-Europese landen zouden brengen.
Premier Sánchez zegt dat hij het gouden visum afschaft omdat de regeling de huizenprijzen opdrijft. Maar volgens kenners van de woningmarkt is dat pertinent onwaar. Francisco Iñareta, van de huizensite Idealista, vergelijkbaar met Funda, zegt dat 'de aangekondigde maatregelen geen impact zullen hebben op de vastgoedmarkt'. Iñareta: “Het aantal mensen dat zo'n gouden visum bemachtigde, staat voor 0,1 procent van alle verkochte woningen in de afgelopen jaren.“
Druk vanuit de EU
Net als Portugal, Italië en Griekenland voelde Spanje de druk tot afschaffing toenemen vanuit Brussel. De EU wil van alle gouden visa af. “De regeling wordt gebruikt door oligarchen, criminelen en corrupte politici, die hun weg naar Europa kopen en tegelijkertijd hun geld, imago en identiteit witwassen”, zegt Europarlementariër Saskia Bricmont (Groenen) die zich inzette voor afschaffing.
In hoeverre Bricmont gelijk heeft, is niet na te gaan, omdat van degenen die gebruik maakten van een gouden visum niet bekend is wat hun achtergrond is. Wat wel is bijgehouden, zijn hun nationaliteiten. Chinezen zijn veruit de grootste groep die naar Spanje kwamen: 43,5 procent. Daarna volgen Russen met ruim 18 procent. De laatste jaren kwamen ook veel Britten, die na de brexit EU-ingezetene wilden blijven.
Verschillende manieren om visum te krijgen
Het gouden visum kon in Spanje op verschillende manieren bemachtigd worden. De makkelijkste, en veruit meest gebruikte manier was een huis kopen voor ten minste 500.000 euro. Dat deed 95 procent van de buitenlanders die een permanente verblijfsvergunning wilden.
Een gouden visum lag ook te wachten op ondernemers die hun bedrijf, of een deel daarvan naar Spanje overbrachten en zo banen schiepen. Met eenmaal een verblijfsvergunning op zak, kun je vrij reizen binnen de Schengen-zone.
Er is nog een EU- land over waar een regeling bestaat die nog een stap verder gaat dan de goudenvisumregeling. Op Malta kunnen niet-EU-ingezetenen een Maltees paspoort verkrijgen als ze minimaal 600.000 euro in de economie van dat eiland stoppen. Er zijn nog een paar aanvullende voorwaarden.
Wat Malta doet is andere EU-landen een doorn in het oog.
Effect niet meetbaar
Er is nooit duidelijk aangetoond of goudenvisumprogramma's economisch echt iets opleverden voor de landen die ze instelden. Dat komt volgens Transparency International, een Europees anti-corruptiebureau, omdat de landen geen heldere statistieken bijhielden. Volgens het bureau was dat met opzet om te voorkomen dat corruptie aan het licht zou komen.
Zo wordt het boek van de gouden visa in Zuid-Europa gesloten zonder dat helder is wie er precies gebruik van maakten, hoeveel mensen dat waren en of uiteindelijk vooral de gebruikers profiteerden of toch de landen die in financiële nood verkeerden.