VS schort hulp op, en dat wordt over de hele wereld gevoeld
Van de ene op de andere dag heeft de VS bijna al zijn internationale hulp gestopt. Van aidsbehandelingen in Zuid-Afrika tot hulp voor Oekraïense veteranen, overal wordt hulp noodgedwongen gestopt.
"Elke dag dat deze hulp stopt, kunnen 200.000 mensen geen toegang krijgen tot hun hiv-medicatie", zegt Lyle Muns van het Aidsfonds. "En op termijn kunnen die mensen het ook weer overdragen op anderen."
Muns doelt specifiek op PEPFAR, een programma dat mensen met hiv wereldwijd medicijnen geeft. 25 miljoen mensen hebben geprofiteerd van het programma dat voor een groot gedeelte werd betaald door de VS. Tot nu toe.
Geen enkel land geeft zoveel geld uit aan ontwikkelingshulp als Amerika. Maar onder Trump, de president die 'Amerika weer op één' wil zetten, lijkt dat te gaan veranderen. Bijna alle donaties, ter waarde van bijna 60 miljard euro, worden de komende drie maanden gestopt en geëvalueerd.
Geen uitzondering voor Oekraïne
Er wordt alleen een uitzondering gemaakt voor noodvoedselhulp, en voor alle hulp aan de Amerikaanse bondgenoten Israël en Egypte. Maar voor Oekraïne geldt die uitzondering niet.
Dus kunnen Oekraïense veteranen die worstelen met mentale problemen geen hulpverlener spreken, als ze de hulplijn Veteran Hub bellen, gefinancierd met het Amerikaanse hulpgeld. Ze krijgen alleen een opgenomen boodschap te horen: "De hulplijn is tijdelijk niet beschikbaar (…) De hulpverleners zullen zo snel mogelijk weer aan het werk gaan."
De hulplijn is er ook voor familieleden van omgekomen militairen. En dat worden er elke dag meer, zie je in deze video:
Maar of de hulp echt zo snel kan worden hervat, is hoogst onzeker. "Het grootste probleem is niet het stopzetten van de hulp, maar hoe abrupt dat gebeurde. Zonder waarschuwing. In een dag moesten we 30 mensen ontslaan", zegt Ivona Kostyna van Veteran Hub tegen de Washington Post.
'Stop met werken'
Bovendien bleef het besluit van Trumps regering niet bij het stopzetten van financiering. Het kwam ook met een 'stop-met-werken-bevel', waardoor sommige organisaties geen hulp meer durven te verlenen.
Zo krijgt het Aidsfonds al belletjes van partners in Afrika die geen medicijnen meer uit mogen geven. "Deze campagne was juist een van de grootste successen uit de ontwikkelingssamenwerking", zegt Muns van het Aidsfonds. "Aids was een van de dodelijkste ziekten, nu hebben we het steeds meer onder controle."
Oekraïne zet zich schrap
In Kyiv ziet RTL Nieuws-redacteur Chris Colijn dat 'de zorgen onder organisaties die Amerikaans geld krijgen, heel groot zijn.' Die organisaties kregen van de ene op de andere dag niks meer overgemaakt. "Dus zitten ze nu allemaal te rekenen hoe lang ze nog vooruit kunnen", ziet Colijn.
Het is belangrijk om te beseffen is dat militaire hulp níet wordt stopgezet. Maar alle humanitaire hulp wel. Naast de veteranenhulplijn gaat het bijvoorbeeldom juridische organisaties die oorlogsmisdaden onderzoeken, lokale media en organisaties die de democratie bevorderen, somt Colijn op. "Het zijn sociale programma's waar de overheid geen geld voor heeft, maar die wel heel belangrijk zijn."
Sterker nog, de Oekraïense overheid wordt zelf ook ondersteund door Amerikaans hulpgeld. De Amerikaanse overheid schrijft dat het zo'n 22 miljard euro heeft uitgegeven aan Oekraïense ambtenarensalarissen, en interne vluchtelingenopvang.
"De overheid heeft minder inkomsten door de oorlog, en het geld dat overblijft gaat naar het leger", zegt Colijn. Terwijl er door diezelfde oorlog juist meer behoefte dan ooit is aan sociale projecten. "Er wordt dus meer naar Europa gekeken voor geld. Dat is nu wat stabieler dan de VS."
Hoe kijkt Nederland naar het uitkleden van de ontwikkelingshulp door de VS?
Minister Klever voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp volgt de ontwikkelingen 'op de voet en brengt in kaart' wat de gevolgen zijn voor de wereldwijde inzet op de bestrijding van hiv en aids, zegt een woordvoerder van het ministerie. "Tegelijk blijft Nederland zich inzetten voor gezondheid wereldwijd, inclusief de bestrijding van hiv/aids."
Toch kan Nederland niet veel betekenen als de Amerikaanse hulp definitief wegvalt, zegt Klever bij een debat in de Tweede Kamer. "Het is niet zo dat het kabinet in een keer extra geld kan vrijmaken. Ik moet de verwachting temperen dat wij als klein land het wegvallen van een grote donor zouden kunnen opvullen."
Het kabinet is van plan om flink te korten op ontwikkelingssamenwerking. In februari of maart komt Klever met een beleidsbrief waarin zij de Nederlandse bezuinigingen verder uitwerkt.