Toenadering gezocht: Britse premier prikt vorkje mee met EU-leiders
Voor het eerst sinds de Brexit zat gisteravond een Britse premier om tafel met de 27 EU-leiders. Tijdens de EU-top in Brussel prikt de Britse premier Keir Starmer een vorkje mee. Maar de Britten zoeken ook toenadering tot de EU om zachtjes op de Brexit-resetknop te kunnen drukken. Vijf vragen aan correspondent Anne Saenen.
1. Wat? Wordt de Brexit teruggedraaid?
Nee, zover gaat het niet. Maar een hechtere samenwerking met EU-lidstaten staat wel hoog op de agenda van Britse premier Keir Starmer. Toen hij als kersverse premier voor het eerst de deuren van zijn ambtswoning in Downing Street uitliep na de verkiezingen afgelopen zomer, beloofde hij de Britten dat hij 'Groot-Brittannië terug zou brengen' op het wereldtoneel. Daarmee bedoelde hij, onder andere, dat hij de verzuurde relatie met de Europese Unie na Brexit wil verbeteren.
Afgelopen zomer nodigde hij al tientallen Europese leiders uit op een statig landhuis buiten Londen, Blenheim Palace, om de eerste brug met Europa te slaan tijdens de European Political Community (EPC). De Europese partners spraken daar vooral over de militaire dreiging van Rusland en samenwerking op gebied van defensie. Maar Starmer wil meer dan alleen samenwerking op militair gebied. Al voegde hij steeds met klem toe, dat het terugdraaien van de Brexit en weer toetreden tot de Europese Unie absoluut niet de bedoeling is.
2. Wat willen de Britten dan wel?
De Britten willen vooral minder controles langs de grens en een soepelere export van (vooral) dier- en plantproducten. De export van deze producten zorgt nu nog voor enorm veel papierwerk en uitvoerige grenscontroles en dat brengt kosten met zich mee voor alle partijen.
De Britse regering ziet ook graag hechtere samenwerking in de aanpak van misdaad en op het gebied van defensie. De Britten willen graag een belangrijke rol te blijven spelen in de oorlog in Oekraïne. Maar veel meer details zijn nog niet bekend. Toch hopen beiden partijen de onderhandelingen af te ronden in het voorjaar van 2025 tijdens een speciale VK-EU-top.
3. Hoe denken de EU-leiders daarover?
De Europees leiders hebben op hun beurt hun eigen wensenlijstje. Zo willen ze dat jongeren uit EU-landen tussen de 18 en 30 jaar makkelijker kunnen werken en studeren in het Verenigd Koninkrijk. Daarover zijn de Britten terughoudend, want die willen niet terug naar het vrije verkeer van personen.
Een ander heikel onderwerp waar de EU het over wil hebben, is visserij. De Europese Unie wil graag nieuwe afspraken over visquota's. Maar ook daarop zitten de Britten eigenlijk niet te wachten. Britse vissers waren namelijk groot en luidruchtig voorstander van de Brexit. Concessies doen over visrechten zal dan ook tot veel weerstand en woede leiden onder Britse vissers.
In eerste instantie werd in Brussel enthousiast gereageerd op de toenadering die de Britten zochten. Maar door de terughoudende houding van de Britse regering is de verwachting van snelle afspraken bijgesteld. De Franse president Emmanuel Macron zal de Britten tijdens de top hoogstwaarschijnlijk inwrijven dat Brexit een 'mislukking' is. Een teken dat achter de schermen wordt gerekend op stevige onderhandelingen.
4. Zijn de Britten nu eigenlijk van gedachten veranderd over de Brexit?
Het is is nog altijd heet hangijzer – een taboe waarover mensen niet graag praten. Ze snijden het onderwerp liever niet aan, vooral als niet duidelijk is of een gesprekspartner destijds voor of tegen de Brexit heeft gestemd. Ook in de media en op het politieke toneel wordt het omzichtig besproken. Het veroorzaakt nog altijd discussie en verdeeldheid.
Maar als je er specifiek naar vraagt, durven meer mensen – vaker dan voorheen – toe te geven dat Brexit niet zo'n goed idee was. Dat blijkt ook uit een recente peiling van onderzoeksbureau YouGov. Meer dan de helft van de Britten is nu van mening dat het verlaten van de Europese Unie een verkeerde beslissing is geweest. Slechts 11 procent van de Britten vindt de uittreding een succes. Twee derde van de Britten ziet graag een hechtere relatie met de EU, zonder weer lid te worden van het blok.
5. Hoe komt het dat zoveel Britten zich hebben bedacht?
Grote voordelen heeft de Brexit voor veel Britten niet gehad. Maar dat het besluit een negatieve invloed heeft gehad op, bijvoorbeeld, de economie, staat inmiddels als een paal boven water: de Britse economie groeit minder hard in vergelijking met veel andere grote economieën. En mensen voelen dat in hun portemonnee. De financiële onzekerheid is groot voor veel Britten.
Een ander belangrijk onderwerp is de Britse gezondheidszorg – een speerpunt tijdens de referendum-campagne. Meer dan de helft van de Britten denkt dat de Brexit een negatieve invloed heeft gehad op de kwaliteit van de gezondheidszorg, en de problemen in de zorg alleen maar heeft vergroot. Zo is er een schrijnend tekort aan verplegend personeel. Maar veel zorgpersoneel uit de EU is sinds de Brexit vertrokken en nieuwe aanwas komt er niet voor terug.
Ook op andere gebieden is sprake van personeelstekort. Zo maakten we ruim drie jaar geleden deze video over Britse kalkoenenfokkers, die hun vogels in de aanloop naar kerst niet konden laten slachten doordat er te weinig mensen beschikbaar waren voor de verwerking: