VS aan tafel met Rusland: wat gaat er gebeuren? (en nog 4 vragen)
"Poetin wil een einde aan de oorlog en dat wil hij snel."Het zijn de woorden van de Amerikaanse president Trump na een telefoongesprek met Poetin eerder. Vandaag wordt hierover voor het eerst op hoog niveau overleg gevoerd tussen de VS en Rusland. De buitenlandministers Marco Rubio en Sergej Lavrov spreken elkaar in Saoedi-Arabië. Vijf vragen en antwoorden.
1. Wat gaat er vandaag gebeuren?
Afgevaardigden van Rusland en de VS komen bij elkaar in Riyad, de hoofdstad van Saoedi-Arabië. "Riyad is een slimme keuze", zegt correspondent Olaf Koens. "Want dat land wordt gezien als neutraal. Saoedi-Arabië is net als bijvoorbeeld Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten een pro-westerse speler die de banden met Rusland nooit heeft verbroken. Niet politiek en ook economisch niet." Maar wat er precies wordt besproken?
"Ik weet het echt niet", zegt Koens. "Vroeger kon je dit beter voorspellen, maar met Trump aan de macht: geen flauw idee. Het kan zijn dat de Amerikanen als eerste de sancties tegen Rusland opheffen, gewoon omdat de Russen dat willen." Die sancties werden ingesteld vanwege de illegale invasie van Oekraïne. Ze maken het onder andere moeilijker voor Rusland om de oorlog tegen Oekraïne te blijven bekostigen.
Dan moet je denken aan maatregelen die de Russen in hun portemonnee raken, zoals exportbeperkingen en sancties tegen Russische bedrijven. Maar zulke concrete besluiten liggen niet voor de hand. De gesprekken zijn naar verwachting vooral verkennend.
2. Wie zitten er aan tafel?
Hoofdrolspelers vandaag zijn dus de ministers van Buitenlandse Zaken van beide landen, Sergej Lavrov en Marco Rubio. Lavrov wordt bijgestaan door Joeri Oesjakov, topdiplomaat en adviseur van de Russische president Poetin. Rubio wordt vergezeld door de Amerikaanse veiligheidsadviseur Mike Waltz en Trumps gezant, Steve Witkoff.
Het zijn dus nog niet de presidenten van beide landen. Die spreken elkaar later. "De onderhandelaars van vandaag zijn geen beslissers, het zijn vooral uitvoerders", zegt André Gerrits, hoogleraar International Studies and Global Politics. "Lavrov is vooral het gezicht van Rusland naar buiten toe. Op zich een hele kundige diplomaat. Maar hij was bijvoorbeeld niet op de hoogte van het besluit van Poetin om Oekraïne binnen te vallen in 2022. Dat heeft hij zelf toegegeven. Het is dus echt niet iemand die niet hoog in de besluitvorming zit."
3. Waarom geen Europa en Oekraïne?
De gesprekken van vandaag dienen als voorbereiding voor mogelijke onderhandelingen over vrede in Oekraïne. Daarnaast is dit eerste contact volgens het Kremlin ook bedoeld om de relaties tussen Rusland en de Verenigde Staten te herstellen. Want die zitten sinds de annexatie van de Krim door Rusland in 2014 en de inval van Rusland in Oekraïne in 2022 in een dieptepunt. Volgens Rubio moeten Oekraïne en Europa uiteindelijk wel betrokken worden als de echte onderhandelingen gaan plaatsvinden. "Maar zover zijn we nog lang niet", zegt Rubio.
"Ook al zijn de onderhandelingen dan nog niet begonnen, de Russen en Amerikanen voeren een ouderwetse grootmachtpolitiek", aldus Gerrits. "Ze zeggen: wij bepalen wat er gebeurt in de wereld. De kleine mogendheden dienen zich aan te passen. Zo is het altijd gegaan in de internationale politiek. En zo hopen ze Oekraïne en Europa voor een voldongen feit te plaatsen." De Oekraïense president Zelensky is niet onder de indruk. "Wat er ook gebeurt, Oekraïne zal nooit een vredesakkoord aanvaarden, waar het zelf niet aan mee heeft onderhandeld", zo zei hij vorig weekend op de Veiligheidsconferentie in München.
Omdat Europa niet deelneemt aan de komende gesprekken, hielden Europese leiders gisteren hun eigen overleg in Parijs, georganiseerd door de Franse president Macron.
4. Wat wil Poetin?
"Zo ongeveer alles", zegt Olaf Koens. "De Russen willen zoals gezegd een einde aan de sancties, die verlammend werken voor de Russische economie. Ze willen hun gas weer exporteren naar het Westen. En weer aangesloten worden bij de wereldeconomie. Wat betreft Oekraïne: die oorlog duurt ook voor Rusland te lang. De prijs is hoog en de winst laag. Als Rusland de geannexeerde gebieden in Oekraïne definitief in handen krijgt, zullen ze daarvoor tekenen, denk ik."
Oekraïne daarentegen wil al het door Rusland bezette grondgebied terug, ook de Krim. Volgens Amerika is dat niet realistisch. "Die illusie nastreven zal de oorlog alleen maar verlengen en meer leed veroorzaken", zei de Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth, vorige week op een bijeenkomst in het hoofdkwartier van de NAVO in Brussel.
"Rusland zal nooit enig grondgebied opgeven dat ze hebben ingelijfd", zegt Gerrits. "Ze willen dat het door hun geannexeerde gebied, de Krim en vier provincies in het zuiden en oosten van Oekraïne, officieel erkend worden als Russisch grondgebied. Da’s het belangrijkste pijnpunt voor Oekraïne."
Ook wil Poetin de bevestiging van de Amerikanen dat Oekraïne geen lid zal worden van de NAVO. "Die bevestiging zal hij krijgen, want ook Trump is daarop tegen", aldus Gerrits.
5. Hoe nu verder?
De gesprekken van vandaag zijn vooral verkennend. Het is nu afwachten tot Poetin en Trump elkaar fysiek zullen ontmoeten. Die ontmoeting komt eraan, bevestigde Trump gisteren nog, alleen is het de vraag wanneer. Mogelijk dat vandaag de eerste stappen richting vredesonderhandelingen gezet kunnen worden.
