Zelensky en Trump clashen hard, maar hoe verder? 'Loskomen van de VS, nu'

De Wijk windt er geen doekjes meer om. De manier waarop de Amerikaanse president gisteren tekeerging tegen zijn Oekraïense collega zei alles. "Dit was een jongen die door zijn vader de les werd gelezen, bij wijze van spreken."

'NAVO bestaat niet meer'

Volgens De Wijk is dit het einde van de NAVO, als militaire alliantie. "Artikel 5, dat bestaat niet meer." Daarmee doelt De Wijk op de militaire afspraak 'een aanval op 1, is een aanval op iedereen'. Bondgenoten helpen elkaar als een van de landen wordt aangevallen.

Defensie-expert Peter Wijninga van het Haagse Centrum voor Strategische Studies zegt dat de Europese landen niet blijven hangen in het sentiment dat het niet kan zonder de VS. "Europa moet zelf acteren en zich richten op een doel voor de korte termijn. Een troepenmacht voor het bewaken van een mogelijk bestand bijvoorbeeld. Dat is de daadkracht die de VS ook wil zien. Als dat lukt, zou het kunnen dat de VS voor achtervang zorgt."

"Maar laat nou eerst bereidheid zien", zegt Wijninga. "De twijfel moet weg. Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan."

Voor wie het gemist heeft, hieronder zie je de volledige clash tussen de mannen:

Anna van Zoest is wat minder stellig over het eind van de NAVO. Ze is directeur van de Atlantische commissie en expert in de transatlantische betrekkingen. "Je moet werken aan je eigen positie, natuurlijk. Voorlopig is het heel belangrijk dat we de VS aan boord houden binnen de NAVO. Vandaag is een tussenstop, niet een sluitstuk."

'Te vroeg voor conclusies'

Maar dat de neuzen niet meer dezelfde kant op staan, noemt ze wel 'heel zorgwekkend'. "Maar het is te vroeg om conclusies te trekken. Het is belangrijk om te kijken hoe de zaken zich ontwikkelen, met name in de komende weken en maanden richting de NAVO-top komende juni in Den Haag."

Van Zoest vond het wel pijnlijk dat de emoties voor de schermen gisteren zo hoog opliepen. "Het toont aan hoe anders de VS aankijkt tegen zakendoen met vrienden en bondgenoten. Trump zoekt een manier om z'n eigen invloedssfeer te laten gelden."

Veel Europese leiders kiezen na gisteren nog sterker de kant van Zelensky. De Britse premier Keir Starmer, de Franse president Emmanuel Macron, ook onze eigen premier Dick Schoof, allen spraken ze woorden van dezelfde strekking: Zelensky en zijn Oekraïne moeten geholpen worden. Met of zonder Trump.

Volgens Van Zoest heeft 'dit tafereel de Europese leiders zeer tegen de borst gestoten'. "Hun morele kompas zegt: we moeten Oekraïne blijven steunen."

'Zonder de VS weinig te bieden'

Nikki Ikani, universitair docent inlichtingen en veiligheid aan de Universiteit Leiden zag dat Trump eerst werd gepaaid door de Europese collega's.  "Nu zal er een andere tactiek bedacht moeten worden. De afwachtende houding en voorzichtigheid zijn er nu wel af."

Ikani ziet wel problemen: "De militaire steun valt niet te vergelijken met die van Amerika. Zonder Amerikaanse steun hebben Europese landen weinig te bieden."

'Je hebt de Britten nodig'

De Wijk denkt dat het kan zonder de VS. "Europese landen moeten nu als de sodemieter bij elkaar komen. We moeten defensie-uitgaven opkrikken en Europa veranderen in een oorlogseconomie light. Dat moet echt gebeuren."

Maar hoe? Niet in de EU, zegt De Wijk. Daar zitten landen in die dat proces kunnen frustreren. Hij spreekt over de Weimar-groep. Landen als Polen, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk kunnen daarin stappen maken. Italië, Spanje en Nederland en de Baltische staten zouden vervolgens aan moeten schuiven. "Je hebt de Britten nodig, en die zitten niet in de EU."

"De NAVO wordt verzwakt", zegt defensie-expert Wijninga. "Maar kan versterkt worden als je nu iets gaat doen. Nu komt het puntje bij paaltje. Misschien niet als EU, maar dan als Weimargroep."

'Maak me zeer grote zorgen'

Hoewel De Wijk zegt zich bijna nergens meer over te verbazen, was dat gisteren toch wel weer het geval. "Dit is nog nooit gebeurd en het hoort niet te gebeuren. Het was enorm onprofessioneel."

Een lijmpoging richting de VS ziet hij dus ook niet meer zitten. "Ik maak me zeer grote zorgen. Je ziet het gewoon elke maand slechter worden."

Van Zoest ziet ook dat Trump er weinig aan lijkt te hechten om de leider van het vrije Westen te zijn. "Het is keiharde machtspolitiek. Daar moeten wij onze conclusies uit trekken. Bouw aan je eigen kracht en houdt tegelijkertijd de VS aan boord. Dat is de uitdaging."